ΡΕΠΟΡΤΕΡ-series: Η ιστορία των Euros (Ισπανία 1964)

Μαζική συμμετοχή
Στο παρθενικό Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα οι απαραίτητες δηλώσεις συμμετοχής συμπληρώθηκαν μόλις ενάμιση χρόνο πριν από την έναρξη της διοργάνωσης και μετά βίας ξεπερνούσαν το ήμισυ των χωρών-μελών της UEFA. Το σκηνικό διαφοροποιήθηκε ουσιωδώς εν όψει του δεύτερου τουρνουά. Ήδη από τις 15 Δεκεμβρίου 1961 ήταν δεδομένη η συμμετοχή 28 χωρών (μεταξύ αυτών και η Αγγλία), στις οποίες λίγο αργότερα προστέθηκε και η Ιταλία.

Αντλώντας τα απαραίτητα διδάγματα από το φιάσκο του Euro 1960 (σ.σ. η κλήρωση των προκριματικών είχε λάβει χώρα μόλις λίγες μέρες πριν από την έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1958) οι ιθύνοντες επιχείρησαν να αποστασιοποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο από την ανταγωνίστρια διοργάνωση. Η κλήρωση για τα προκριματικά του Euro 1964 έγινε στη Ζυρίχη στις 10.01.1962, έξι μήνες πριν από την έναρξη του Μουντιάλ της Χιλής, αλλά -ατυχώς- και μόλις οκτώ μέρες πριν από την κλήρωση των ομίλων του Παγκοσμίου Κυπέλλου στο Σαντιάγκο, η οποία αυτονόητα μονοπώλησε το ενδιαφέρον των ΜΜΕ.

Οι παίκτες του Λουξεμβούργου γιορτάζουν τον ιστορικό θρίαμβο επί της Ολλανδίας

Ισπανία άνευ εναλλακτικής
Στο κογκρέσο της Ζυρίχης αποφασίστηκε -δίχως ουσιαστική διαπραγμάτευση- πως το δεύτερο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα θα φιλοξενούσε η Ισπανία, η οποία είχε θέσει υποψηφιότητα και για το τουρνουά του 1960, αλλά την απέσυρε μετά την απόφαση του δικτάτορα Φράνκο να μην επιτρέψει στην εθνική ομάδα να παίξει με την ΕΣΣΔ στην προημιτελική φάση.
Σε ποδοσφαιρικό επίπεδο η Ισπανία ήταν μια πρωτοκλασάτη επιλογή (ελέω τόσο των πέντε συναπτών Πρωταθλητριών της Ρεάλ Μαδρίτης όσο και της μοντέρνας τακτικής της), σε πολιτικό επίπεδο ωστόσο υπήρχε προβληματισμός, ιδίως από τη Σοβιετική Ένωση και τις άλλες χώρες του ανατολικού μπλοκ, οι οποίες όμως ουδέποτε τον επισημοποίησαν (υπό μορφή π.χ. ένστασης).
Αλγεινή εντύπωση προκάλεσε επίσης το γεγονός ότι στη διαδικασία ανάθεσης της διοργάνωσης δεν συζητήθηκε καν το ενδεχόμενο αποτυχίας της Ισπανίας να προκριθεί στην τελική φάση, το οποίο θα συνεπαγόταν την αναζήτηση στο παρά πέντε μιας άλλης διοργανώτριας χώρας.

Χωρίς Κύπρο και Ελλάδα
Στα προκριματικά του Euro 1964 δεν συμμετείχαν η Δ. Γερμανία (σχεδίαζε την καθιέρωση της Μπούντεσλιγκα), η Σκοτία (εσωτερικές αναταραχές), η Φινλανδία (για οικονομικούς λόγους) και η Κύπρος, η οποία ένεκα του αιματηρού εμφυλίου είχε αμελήσει να δηλώσει έγκαιρα συμμετοχή.

Παρούσα-απούσα από την προκριματική φάση ήταν και η Ελλάδα, η οποία κληρώθηκε με την Αλβανία, αλλά αρνήθηκε να την αντιμετωπίσει λόγω της τεταμένης σχέσης των δύο χωρών ήδη από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σε πρόωρο αποκλεισμό υποχρέωσε την πρωτοεμφανιζόμενη στη διοργάνωση Αγγλία η Γαλλία

THE EURO STORY!
Με την ήττα από την Ισπανία στον τελικό του Euro 1964 η ΕΣΣΔ διεύρυνε το μαύρο σερί των ηττών της από οικοδέσποινες στις διεθνείς διοργανώσεις, καθώς προηγουμένως είχε αποκλειστεί στα προημιτελικά των Παγκοσμίων Κυπέλλων του 1958 και 1962 από Σουηδία και Χιλή αντιστοίχως. Ο «δήμιος» της, Μαρθελίνο, ήταν τέταρτη επιλογή στην επίθεση, βρήκε όμως θέση στην ενδεκάδα, καθώς ο εκλέκτορας Χοσέ Βιγιαλόνγκα δεν πόνταρε συνειδητά στους «λεγεωνάριους» Πέιρο (δεν κλήθηκε καν) και δελ Σολ (κλήθηκε, αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε).

«Ουδέτερος ήταν μόνον ο ουρανός»
Παρά την πιο μαζική συμμετοχή και τη βελτίωση στο οργανωτικό κομμάτι ούτε η δεύτερη έκδοση του Κυπέλλου Εθνών Ευρώπης έμεινε απαλλαγμένη από την κριτική. Η σημαντικότερη πολεμική αφορούσε τη διεξαγωγή της τελικής φάσης με τη συμμετοχή μόλις τεσσάρων χωρών, η οποία προσπόριζε σημαντικό πλεονέκτημα στην οικοδέσποινα.

Η κριτική δεν ήταν αβάσιμη: η διοργανώτρια χώρα ενός Παγκοσμίου Κυπέλλου έπρεπε σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ν’ αντιμετωπίσει περισσότερους αντιπάλους, προκειμένου να φτάσει στην κατάκτηση του τροπαίου, ενώ στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα δύο νίκες της αρκούσαν για να πετύχει τον στόχο της.Σε αυτό το πλαίσιο το πλεονέκτημα της έδρας και της εξοικείωσης με το ιδιαίτερο κλίμα (όπως στην περίπτωση της Ισπανίας το 1964) ήταν διπλό. Εξού και το περιοδικό World Soccer στην αποτίμηση της διοργάνωσης απεφάνθη πως «μόνον ο ουρανός ήταν ουδέτερος. Δίχως το πλεονέκτημα της έδρας η Ισπανία ουδέποτε θα στεφόταν πρωταθλήτρια Ευρώπης».
 
Σημειώνεται πως πριν από τον τελικό με την ΕΣΣΔ τα ισπανικά ΜΜΕ είχαν απευθύνει έκκληση στον κόσμο για αυτοσυγκράτηση και δίκαιη μεταχείριση των φιλοξενουμένων. Μάλιστα στο πλαίσιο της οικοδομούμενης φιλίας των δύο χωρών, οι οποίες αρχής γενομένης από το 1963 είχαν έλθει πιο κοντά σε διπλωματικό επίπεδο, η κόκκινη σημαία της Σοβιετικής Ένωσης κυμάτιζε -καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα- απέναντι από την κερκίδα των επισήμων, μεταξύ των οποίων και ο δικτάτορας Φράνκο.
Φυσικά ο τελευταίος φρόντισε την ημέρα του τελικού να είναι κινητοποιημένη όλη η δύναμη της αστυνομίας και της πολιτοφυλακής με στόχο όχι μόνον την απρόσκοπτη διεξαγωγή του τελικού, αλλά και την καταστολή εν τη γενέσει τους πιθανών συλλαλητηρίων κατά του καθεστώτος.

Η ΙΣΠΑΝΙΑ ΑΠΟΚΑΘΗΛΩΣΕ ΤΗΝ ΕΣΣΔ

«Σαντιάγκο Μπερναμπέου» (Μαδρίτη) και «Καμπ Νόου» (Βαρκελώνη) επελέγησαν να φιλοξενήσουν την τελική φάση, καθώς δεν χρειάζονταν δαπανηρά βελτιωτικά έργα και ένεκα της χωρητικότητάς τους (124.000 και 90.000 θεατές αντιστοίχως) εξασφάλιζαν τη δημιουργία ρεκόρ προσέλευσης.
 
Στον πρώτο ημιτελικό η Ισπανία κατέβαλε την Ουγγαρία στην παράταση με 2-1, ενώ στον δεύτερο η Δανία αποδείχθηκε χαμηλό εμπόδιο για την πρωταθλήτρια Ευρώπης ΕΣΣΔ (3-0) και στον μικρό τελικό ηττήθηκε 3-1 (στην παράταση) από την «αραντσιπάτ».

ΤΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ
ΗΜΙΤΕΛΙΚΗ ΦΑΣΗ
17.06.1964 Ισπανία 2-1 (παρ). Ουγγαρία
17.06.1964  ΕΣΣΔ 3-0 Δανία

ΜΙΚΡΟΣ ΤΕΛΙΚΟΣ
20.06.1964  Ουγγαρία 3-1Δανία

ΤΕΛΙΚΟΣ
21.06.1964 Ισπανία 2-1 ΕΣΣΔ

Ο ΔΙΑΙΤΗΤΗΣ ΤΟΥ ΤΕΛΙΚΟΥ
Ο 42χρονος Άρθουρ Χόλαντ είχε σφυρίξει το 1963 τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών (Μπενφίκα-Μίλαν), αλλά με δύο φαλτσοσφυρίγματα κόντεψε να τινάξει στον αέρα τον αντίστοιχο του Euro 1964

8
από τα συνολικά δέκα τέρματα στην κανονική διάρκεια των τεσσάρων αγώνων σημειώθηκαν στο πρώτο και στο τελευταίο δεκάλεπτο (από τέσσερα)

Η ΕΝΔΕΚΑΔΑ ΤΗΣ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ (4-3-3)
Τερματοφύλακας: Λεβ Γιασίν (ΕΣΣΔ)
Αμυντικοί: Φελιθιάνο Ριβίγια (Ισπανία), Ντέσο Νόβακ (Ουγγαρία), Ιγνάθιο Θόκο (Ισπανία), Φερνάντο Ολιβέγια (Ισπανία)
Μέσοι: Αμάνθιο Αμάρο (Ισπανία), Βαλεντίν Ιβάνοφ (ΕΣΣΔ), Σουίς Σουάρεθ (Ισπανία)
Επιθετικοί: Φέρεντς Μπένε (Ουγγαρία), Χεσούς Μαρία Περέδα (Ισπανία), Φλόριαν Άλμπερτ (Ουγγαρία)