«Βόμβες σε αμάξια, διαφθορά και παράνομο στοίχημα - Ξέφυγε από τον έλεγχο το κυπριακό ποδόσφαιρο»

Σε τελική ανάλυση αυτή είναι η Κύπρος, το μικρό νησιωτικό έθνος, όπου σχεδόν όλοι ξέρουν όλους και όπου, όπως συμβαίνει στις περισσότερες πρώην βρετανικές αποικίες, το ποδόσφαιρο αντιμετωπίζεται ως εθνικό σπορ. Η βία συνήθως εκδηλώνεται στην περίεργη σύγκρουση μεταξύ των οπαδών του ΑΠΟΕΛ και της Ομόνοιας, τα μεγαλύτερα ελληνοκυπριακά σωματεία, των οποίων η αντιπαλότητα χρονολογείται από τον εμφύλιο που ταλαιπώρησε την Ελλάδα στα τέλη του 1940. Αν οι εμπλεκόμενοι ουδέποτε υπήρξαν ακριβώς άγιοι, αυτού του είδους η συμπεριφορά είναι άνευ προηγουμένου.

Ο Σύνδεσμος Κυπρίων Διαιτητών ευρίσκεται έξω από τη Λευκωσία, τη διηρημένη πρωτεύουσα του νησιού, μέσα σε τεράστια κομμάτια γης χαρισμένα από το κράτος. Σε συγκεκριμένες περιόδους του χρόνου, αυτά τα κομμάτια γης είναι γεμάτα με δέσμες τέλεια στοιβαγμένου σανού. Είναι μια ειδυλλιακή τοποθεσία για ένα θεσμό τόσο αναπόσπαστα δεμένο με ένα άθλημα με μεγάλες κοινωνικές διακλαδώσεις, αγαπητό σε πολιτικού, επιχειρηματίες και εκκλησία.

Σε μια χώρα θεωρούμενη ποδοσφαιρικά τρελή, σχεδόν όλες οι πτυχές της ζωής εντάσσονται με κάποιον τρόπο στην τροχιά του όμορφου παιχνιδιού. Και όμως, το ποδόσφαιρο έχει προκαλέσει έναν πόλεμο, τον οποίο ο Σκαπούλλης σπεύδει να δηλώσει πως σε μεγάλο βαθμό παραμένει άλυτος.

«Όλα αυτά τα περιστατικά, αλλά ακόμη ουδείς έχει τιμωρηθεί», αναστενάζει, ενώ το απογευματινό φως ρίχνει σκιές πάνω στο γραφείο του. «Αν είσαι διαιτητής, κατηγορίας ελίτ, ανησυχείς, διότι απλά δεν ξέρεις πότε θα έρθει η δική σου σειρά».

Αναβολή αγώνων από την ΚΟΠ μετά από ζημιές από βόμβα σε αυτοκίνητο κορυφαίου διαιτητή
Ενώ ο κόσμος είναι επικεντρωμένες σε αδικίες αλλού -με τη FIFA να βλέπει δωροδοκίες να αποκαλύπτονται, συλλήψεις να γίνονται και έναν πρόεδρο εκθρονισμένο μέσα στο 2015- ένα λιγότερο δημοσιοποιημένο δράμα σιγοκαίει στην ανατολική Μεσόγειο. Και, όπως ακριβώς στη FIFA, ένα από τα ποδοσφαιρικά πλέον ενθουσιώδη έθνη της Ευρώπης τίθεται αντιμέτωπο με ορισμένα άβολα ερωτήματα: πώς το όμορφο παιχνίδι της Κύπρου κατέληξε να έχει μία από τις χειρότερες φήμες παγκοσμίως για στήσιμο αγώνων; Πώς έφτασε να αλλοιωθεί από συνδικάτα του στοιχήματος σε χώρες τόσο μακρινές όσο η Μαλαισία; Πώς κατάντησε τόσο εξαγορασμένο και διεφθαρμένο;

Αν κάποιος έτρεφε την αυταπάτη πως το επαγγελματικό ποδόσφαιρο εδώ ήταν απαλλαγμένο από το έγκλημα, οι επιθέσεις σε διαιτητές και οι επίμονες κατηγορίες για νοθεία του έχουν προκαλέσει σίγουρα δεύτερες σκέψεις.

Μετά τις εκρήξεις ήλθε ο Μάριος Παναγή. Όταν ο διεθνής διαιτητής αποφάσισε να φυσήξει τη σφυρίχτρα του, φύσηξε σκληρά. Συγκάλεσε συνεντεύξεις Τύπου που ξεσκέπασαν τις σκοτεινές εσωτερικές διεργασίες του παιχνιδιού: πέναλτι που ουδέποτε έπρεπε να δοθούν, παίκτες που ουδέποτε έπρεπε να αποβληθούν. Παρέθεσε ονόματα, παρέδωσε έγγραφα και προμήθευσε αποδείξεις υπό τη μορφή ηχογραφημένων συνομιλιών που φέρεται να εκθέτουν το κουβάρι της διαφθοράς που διέπει το ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα της Κύπρου. Και ισχυρίστηκε ότι παιχνίδια στήθηκαν κατ’ εντολή ανώτερων αξιωματούχων της Κυπριακής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου.

«Το έκανα με την ελπίδα ότι οι αρχές δεν θα έκλειναν τα μάτια τους», δήλωσε ο Παναγή, ο οποίος έκτοτε έχει διαγραφεί από τα μητρώα της ομοσπονδίας και υποχρεώθηκε ν’ αναχωρήσει για τη Βρετανία. «Οι διαιτητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν όλα τα κόλπα. Μπορεί να είναι μια μικρή ή μεγάλη απόφαση αναλόγως του αγώνα και του αν είναι τηλεοπτικός ή όχι. Όπου δεν υπάρχουν κάμερες, μπορούν να κάνουν μεγάλα πράγματα».

Οι αποκαλύψεις του διαιτητή έπεσαν σαν κεραυνός. Οι αθλητικοί αξιωματούχοι τα είχαν χαμένα. Ήταν ο Παναγή θαρραλέος ή απλά τρελός; Όσοι πίστεψαν ότι ήταν γενναίος, είδαν στο πρόσωπό του έναν άνθρωπο αρχών και σθένους. Όσοι πίστεψαν ότι ήταν τρελός, είδαν έναν άνθρωπο της χειραγώγησης και της ανεξέλεγκτης φιλοδοξίας.

Αλλά ο Παναγή έλαβε στήριξη από απροσδόκητους συμμάχους. Η εδρεύουσα στο Βέλγιο οργάνωση κατά του στησίματος αγώνων, Federbet, επαίνεσε το κουράγιο του. Το ίδιο έκανε και ο Νίκος Καρτακούλλης, ο πρώην πρόεδρος του ΚΟΑ, της ανώτατης αθλητικής αρχής του νησιού.

«Αυτό που έκανε ήταν αρκετά γενναίο», είπε ο Καρτακούλλης, μια ευρέως σεβαστή φιγούρα που διδάσκει «Sports Management» στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. «Υπάρχει διαφθορά σε όλους τους τομείς της ζωής στην Κύπρο, δεν είναι πρόβλημα μόνο των σπορ, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας της Κύπρου».

Ο Καρτακούλλης έμαθε με σκληρό τρόπο. Παθιασμένος με το ποδόσφαιρο από μικρή ηλικία. «Για πολλούς, το ποδόσφαιρο ήταν η απάντηση στην τραυματική εμπειρία της τουρκικής εισβολής», λέει αναπολώντας τη στρατιωτική επιχείρηση που οδήγησε στη διχοτόμηση του νησιού.  «Όπως πολλοί πρόσφυγες κατέληξαν σε στρατόπεδα, μεγάλωσα παίζοντας ποδόσφαιρο. Μπορώ να θυμηθώ τη στιγμή που σκόραρα και ήμουν ευχαριστημένος, γιατί κερδίσαμε, και όλοι άρχισαν να λένε: Γιατί γιορτάζουμε; Δεν υπάρχει τίποτα να γιορτάσουμε, αυτό το παιχνίδι έχει στηθεί. Και εγώ ήμουν συντετριμμένος, τόσο απογοητευμένος, ώστε είπα: Μια μέρα θα εντρυφήσεις σ αυτό, θα φθάσουμε στη ρίζα αυτού του τρομερού πράγματος».

Ο Παναγή, ο οποίος ξεκίνησε τη διαιτησία όταν ήταν 13 ετών, υπολογίζει ότι από τους 300 Κύπριους διαιτητές ούτε το 10% των διαιτητών δεν είναι καθαρή. Αυτοί που ακολουθούσαν τις οδηγίες για στημένους αγώνες, είδαν τις καριέρες τους να εκτοξεύονται. Τοποθετούνται σε ευρωπαϊκούς αγώνες, στους οποίους τα κέρδη είναι τρεις φορές μεγαλύτερα σε σχέση με την Κύπρο. «Έπρεπε να μιλήσω γι’ αυτά τα πράγματα, έτσι ώστε οι αρχές να αναλάβουν δράση», είπε.

Μεταξύ των αποδεικτικών στοιχείων που έλαβαν οι αστυνομικοί καταγράφηκαν συνομιλίες στις οποίες ισχυρίζεται ότι αποδεικνύεται η ενοχή των ανωτέρων υπαλλήλων της ΚΟΠ. Δύο ανώτερα μέλη της Ένωσης Κυπρίων διαιτητών, περιλαμβανομένης του προέδρου, Μιχάλη Αργυρού, κατηγορούνται για στημένους αγώνες - το διέψευσαν με τις φήμες που κυκλοφόρησαν.

«Διαβάσαμε με ευχαρίστηση τις αιτιάσεις του κ. Παναγή», έγραψε σε email ο Φραντσέσκο Μπαράνκα, γενικός γραμματέας της Federbet. «Θεωρούμε την Κύπρο ένα από τα πιο βρώμικα πρωταθλήματα στον κόσμο. Επίσης τη θεωρούμε ένα είδος σχολείου στο στήσιμο αγώνων με πολλούς παίκτες να εξαγάγουν τον ιό, όταν μετακινούνται σε άλλα πρωταθλήματα».
Ήταν τόσο άσχημα τα πράγματα, δήλωσε, ώστε οι bookmakers έχουν σταματήσει εδώ και καιρό να δίνουν αποδόσεις για τα παιχνίδια της πρώτης κατηγορίας. «Από τη μια χρονιά στην άλλη τίποτε δεν αλλάζει», προσέθεσε σε τηλεφωνική συνέντευξη. «Σε μέρη, όπως η Κύπρος, δεν είναι πλέον ποδοσφαιρικός διαγωνισμός, αλλά περισσότερο μια δοκιμασία στο στήσιμο αγώνων και θα έλεγα ότι, δεδομένα, οι διαιτητές είναι μέρος του προβλήματος».

Ο Σπύρος Νεοφυτίδης συμφωνεί με αυτήν την εκτίμηση. Την περασμένη χρονιά κύριο μέλημά του, σχεδόν αποκλειστικό, ήταν να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση -μεταξύ άλλων και σε ποδοσφαιριστές που φοβούνται απώλεια της δουλειάς ή του μισθού τους, αν αναφέρουν περιστατικά- και ο 40χρονος Ελληνοκύπριος είναι ο πρώτος που παραδέχεται ότι, ανέκαθεν, είναι το χρήμα που ευρίσκεται στη ρίζα των ασθενειών του πρωταθλήματος. Η οικονομική κατάρρευση της Κύπρου το 2012 δεν βοήθησε. Καθ’ οδόν για την τραπεζική κρίση, οι παίκτες συχνά αναγκάζονταν να περιμένουν μήνες για να πληρωθούν -τόσο πολύ, ώστε η FiFPro, η διεθνής ένωση ποδοσφαιριστών, συμβούλεψε μέλη της να μην υπογράφουν συμβόλαια με κυπριακές ομάδες. Σύλλογοι με μπάτζετ 25 εκατομμυρίων ευρώ αίφνης έπρεπε να τα βγάλουν πέρα με 1,5 εκατ., καθώς πάλευαν με την πτώχευση και τα χρέη.

«Μετά την οικονομική κρίση είχαμε μεγάλο πρόβλημα με τα χρήματα», λέει ο Νεοφυτίδης. «Πολλές επιχειρήσεις είδαν το ποδόσφαιρο ως ευκαιρία να βγάλουν χρήματα μέσω παράνομου στοιχηματισμού. Υπάρχουν 350 παίκτες στην πρώτη κατηγορία, άλλοι 280 στη δεύτερη και για πολλούς συλλόγους το στήσιμο αγώνων έγινε τρόπος ενίσχυσης του ταμείου. Συχνά ειπώθηκε σε παίκτες ότι αγώνες έπρεπε να στηθούν, προκειμένου να καταβληθούν οι μισθοί».

Πέρσι ο ΠΑΣΠ εγκαινίασε ένα πιλοτικό πρόγραμμα δύο μηνών, που επέτρεπε σε ποδοσφαιριστές να αναφέρουν περιπτώσεις όπου υποψιάζονται χειραγώγηση αποτελέσματος. Τα αποτελέσματα έδειξαν το μέγεθος του προβλήματος: 71% των ποδοσφαιριστών στη Β’ Κατηγορία και 67% στην Α’ Κατηγορία παραδέχτηκαν ότι αποτελέσματα είχαν χειραγωγηθεί. Οι περισσότεροι απέδιδαν το γεγονός σε παράνομο στοίχημα, 23% δήλωνε ότι έχει προσεγγιστεί για να στήσει αγώνα, είτε από το Διοικητικό Συμβόλαιο, είτε στη διάρκεια του ημιχρόνου, όταν τα μόνο άτομα που είχαν πρόσβαση στ’ αποδυτήρια ήταν οι πρόεδροι ομάδων.

Ο Νεοφυτίδης λέει πως έρευνα που στηρίχθηκε σε ένα ερωτηματολόγιο είκοσι ερωτήσεων -σχεδιάστηκε από την FIFPro και το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και μοιράστηκε από τον ΠΑΣΠ- θα ενισχύσει τους πιο πάνω ισχυρισμούς, όταν θα κοινοποιηθεί αργότερα, εφέτος. «Έχω ήδη τα αποτελέσματα και μπορώ να πω ότι 80% των 220 ποδοσφαιριστών Α’ Κατηγορίας που απάντησαν, παραδέχτηκαν ότι γνωρίζουν το πρόβλημα», λέει. «Το θέμα είναι ότι φοβούνται να μιλήσουν ανοικτά και γι' αυτό είναι σημαντικό που η εφαρμογή red button είναι διαθέσιμη στα κινητά, έτσι μπορούν να αναφέρουν υποψήφιο για στήσιμο αγώνα διασφαλίζοντας την ανωνυμία τους».

Το σπίτι του ποδοσφαίρου (σ.σ. έτσι αναφέρει τα γραφεία της ΚΟΠ) βρίσκεται στην οδό Αχαιών 10, δίπλα σε ένα δρόμο διπλής κατεύθυνσης, στη Λευκωσία. Εδώ, στον τρίτο όροφο του κτιρίου που εγκαινιάστηκε από τον Σεπ Μπλάτερ και τον Μισέλ Πλατινί τον Ιούνιο του 2007, ο Ανθούλλης Μυλωνάς, γενικός διευθυντής της Κυπριακής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου, έχει το γραφείο του.

Γεματούλης, πρόσχαρος και χαμογελαστός, ο Μυλωνάς γρήγορα απορρίπτει τις κατηγορίες. Με βάση τους ισχυρισμούς, λέει, η αστυνομία όχι μόνο κατάσχεσε τους σκληρούς δίσκους, τα βιβλία και τα πρακτικά της Ομοσπονδίας, αλλά τα κράτησε για δέκα μήνες, ερευνώντας τα σε βάθος, χωρίς ν’ αφήσει... πέτρα ασήκωτη. «Πήγα προσωπικά στο Αρχηγείο Αστυνομίας», εξηγεί καθήμενος σε ένα γραφείο με τρόπαια και πλακέτες.

«Καμιά κατηγορία εναντίον αυτού του γραφείου ή οποιουδήποτε εργαζομένου δεν μπόρεσε να τεκμηριωθεί. Να αναφέρω ότι είμαι ο μόνος οργανισμός στην Κύπρο που έχουμε πάρει βεβαίωση ότι είμαστε καθαροί. Όλα ανήκουν στο παρελθόν. Είναι ιστορία».

Για πολλούς, όμως, οι ισχυρισμοί του Μυλωνά είναι αβάσιμοι. Μπορεί η οικονομία του νησιού να έχει ανακάμψει, λένε γνώστες του θέματος, όμως στο ποδόσφαιρο εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σκοτεινές πρακτικές.

Αυτές τις εβδομάδες η ΚΟΠ, υπό την πίεση του υπουργείου δικαιοσύνης, θέσπισε πιο αυστηρούς κανόνες με ποινές 10.000 ευρώ και προσωρινής αποκοπής χρηματοδότησης για κάθε ομάδα που γίνει αντιληπτό από την UEFA ότι εμπλέκεται σε χειραγώγηση αποτελεσμάτων.

Τα νέα μέτρα εφαρμόζονται από τις 22 Αυγούστου, όμως ο Νεοφυτίδης είναι απαισιόδοξος ότι θα λύσουν το πρόβλημα.

Οι ποδοσφαιριστές, σημειώνει, είναι ακόμα ευάλωτοι λόγω των συνεπειών της κρίσης – για παράδειγμα πληρώνονται με καθυστέρηση. «Το πρόβλημα αρχίζει και τελειώνει με την εκπαίδευση» λέει. «Δυστυχώς περίπου το 70% των ποδοσφαιριστών είναι ξένοι που έρχονται συνήθως για έναν χρόνο στην Κύπρο, άρα είναι δύσκολο ν’ αλλάξουν νοοτροπία». Υπάρχουν περιπτώσεις που ποδοσφαιριστές δέχτηκαν απειλές κατά της ζωής του ακόμα και που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το νησί.

Μετά τις βομβιστικές επιθέσεις, τις απειλές και τις ημιτελείς αστυνομικές έρευνες, αυτό που χρειάζεται είναι νέα προσέγγιση. Και αυτό, σύμφωνα με το Νεοφυτίδη, πρέπει να ξεκινήσει με ένα πλάνο και εξειδικευμένους αστυνομικούς που θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.

«Πρέπει να ξεκινήσουμε με ένα πλάνο δράσης, μια κόκκινη γραμμή που οι ποδοσφαιριστές θα μπορούν να χρησιμοποιούν, όπως το red button, καταγγέλλοντας χειραγώγηση αποτελεσμάτων χωρίς φόβο. Πρέπει να βρούμε τα χρήματα να κάνουμε μια μεγάλη καμπάνια εκτός γηπέδων, με σεμινάρια, ενημερωτικά φυλλάδια και επισκέψεις στ’ αποδυτήρια».

Όλα πρέπει να γίνουν πολύ γρήγορα προκειμένου να διασφαλιστεί η ακαιρεότητα του αθλήματος – πριν έχουμε νέα κρούσματα βίας- στην Κύπρο.