Παναθηναϊκός... ετών 109!

Ήταν 3 Φεβρουαρίου 1908.  Εκείνη την ημέρα στο Πολύγωνο, που ήταν τόπος συνάντησης της νεολαίας της εποχής, συγκεντρώθηκε η «παρέα των Καλαφάτηδων».

«...σε μία γωνιά από τις πολλές "ελεύθερες" που υπήρχαν στο Πολύγωνο, ο Γιώργος Καλαφάτης συγκέντρωσε τους φίλους του. Είχε φοβερή πειθώ. Και αύρα. Στο πλευρό του, ο αδελφός του Αλέξανδρος και ο Δημήτρης Δουκάκης. Ήταν 3 Φεβρουαρίου 1908. Η πρώτη ημέρα της ανατριχίλας...»

Εκείνη την ημέρα στο Πολύγωνο, που ήταν τόπος συνάντησης της νεολαίας της εποχής, συγκεντρώθηκε η "παρέα των Καλαφάτηδων". Ήταν όλοι εκεί. Οι φίλοι οι καλοί και πραγματικοί. Για να ακούσουν τον 18χρονο Καλαφάτη κι αυτά που είχε να τους πει. Και, εν τέλει, να θέσουν τις βάσεις για τη δημιουργία του νέου Συλλόγου, "...της ομάδος που δεν άργησε να γίνη η λατρεία όλων των Αθηναίων φίλων και μη του Ποδοσφαίρου και του Αθλητισμού" (Λουκάς Πανουργιάς, 1955).

Ο χρόνος για να σκεφτούν και να αποφασίσουν δεν ήταν πολύς. Όλοι λες και είχαν στο μυαλό τους το όραμα του Καλαφάτη. Συμφώνησαν αμέσως: "Πάμε...".

Το πρόβλημά τους δεν ήταν η ίδρυση του Ομίλου, αλλά το πώς θα ονόμαζαν το νέο Σύλλογο. Έπρεπε να καλύπτει, πάνω απ’όλα, την ποδοσφαίριση και την Αθήνα. Κάθε Αθηναίο και Ατθίδα. Συζήτησαν, το σκέφτηκαν καλά και αποφάνθηκαν: "Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών". Αυτό θα ήταν το όνομα του νέου Συλλόγου. Αντίρρηση δεν υπήρχε, καθώς οι περισσότεροι ήταν Αθηναίοι και ζούσαν σ’αυτή την πόλη. "Οι νεαροί δημιουργοί του Παναθηναϊκού μας δεν βασανίσθηκαν μ’ατελείωτες συζητήσεις, ούτε και απησχόλησε η νομική πλευρά του ζητήματος. Εκείνο που γι’αυτούς είχε σημασία ήταν πως θα βάπτιζαν την ομάδα τους, την ομάδα της Αθήνας μας. Όλοι τους -αν και τόσο μικροί- εφλέγοντο από την ίδια μεγάλη πίστι και πεποίθησι. Ότι και τ’όνομα της ομάδος τους θα πρέπει να είναι αθηναϊκό. Να μιλάη στην καρδιά του κάθε Αθηναίου και της κάθε Ατθίδας. Έτσι έδωσαν τ’ όνομα στην ομάδα τους ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΑΘΗΝΩΝ" (Λ. Πανουργιάς, 1955).

"Όστις έζησε την εποχήν εκείνην, γνωρίζει βεβαίως την κοινωνικήν ανάπτυξιν των κατοίκων της πρωτευούσης της Ελλάδος, τα ήθη και τα έθιμα της, την οπισθοδρομικότητα της, τας αντιλήψεις της και την στενήν διανοητικότηταν που εχαρακτήριζε κάθε κοινωνικήν εκδήλωσιν της. Εν μέσω λοιπόν της πνιγηράς αυτής οπισθοδρομικότητος των πάντων, δικαίως πρέπει να εκτιμηθεί δεόντως η τολμηρά ενέργεια του γνωστού μας φιλάθλου κ. Γεωργίου Καλαφάτη και των άλλων, τότε, συνεργατών του..." διαβάζουμε στην εφημερίδα Αθλητισμός το 1927.

Δύο χρόνια μετά την ίδρυση του ΠΟΑ, ο Σύνδεσμος Ελληνικών Αθλητικών και Γυμναστικών Σωματείων, στο επίσημο έντυπό του για τους Συλλόγους που ανήκουν στις τάξεις του (περιλαμβάνονται στα μητρώα) και τη δραστηριότητά τους, προλογίζει για τον Ποδοσφαιρικό Όμιλο Αθηνών:

Ούτος ιδρύθη την 3ην Φεβρουαρίου 1908 υπ’ αθλητών της Ποδοσφαιρίσεως και γνωστών φιλάθλων, ταχέως δε κατώρθωσε να καταλάβη επίζηλον μεταξύ των Ποδοσφαιρικών Συλλόγων θέσιν έργαζόμενος πάντοτε υπέρ τής ώς οίον τε ευρυτέρας διαδόσεως τής παιδιάς ταύτης και της εν γένει ιδέας του αθλητισμού...»

* Απόσπασμα από την συλλεκτική έκδοση «100 ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ».
Τις αμέσως επόμενες ημέρες, ο Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών ξεκίνησε την προσπάθεια να κάνει γνωστή την ύπαρξή του στο χώρο. Από τους πρώτους προς τους οποίους έστειλε επιστολές, ήταν και ο πρόεδρος του Πανελληνίου, Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος. Το έγγραφο αυτό, με ημερομηνία 18 Φεβρουαρίου και με την υπογραφή του Μ. Μαρινάκη, προέδρου και του Κ. Γουλιμή, γραμματέα, έγραφε:

«Μετά χαράς ανακοινούμεν Υμίν την ίδρυσιν του Ποδοσφαιρικου Ομίλου. Η ευρεία διάδοσις ην εσχάτως έλαβεν η παιδιά της Ποδοσφαιρίσεως, ο ενθουσιασμός μεθ' ου εγένετο δεκτή παρά τοις αθληταίς εν γένει και ιδία παρά τη μαθηματική νεολαία, το ενδιαφέρον καθ' όλου, όπερ πάσιν εγείρει, πάντα διαδηλούσι την πρωτεύουσαν θέσιν ην η Ποδοσφαίρισης έχει καταλάβη εν τη αθλητική κινήσει. Την θεραπείαν της παιδιάς ταύτης της διαπλαισούσης, υπέρ πάσαν άλλην άσκησιν το τε σώμα και τον νουν, προτίθησιν ο νέος Σύλλογος, σκοπών την όσον ένεσει κατά το ιδεώδες Αγγλικόν πρότυπον, ευμέθοδον αυτής διοργάνωσιν και καλλιέργειαν. Εις το έργον τούτο, ο Ποδοσφαιρικός Ομιλος προβαίνει μετ' ενθουσιασμού πεπειθώς και εύελπις ότι, τη ευγενή αρωγή των πρεσβυτέρων αυτού αδελφών Συλλόγων, δεν θέλει αποφύγη του σκοπού αυτού».

Τέσσερις ημέρες μετά, στα χέρια των διοικούντων τον Ποδοσφαιρικό Ομιλο Αθηνών φτάνει απαντητική επιστολή από τον Πανελλήνιο με την οποία χαιρετίζεται η πρωτοβουλία ίδρυσης του Συλλόγου. Η επιστολή αναγνώρισης αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό γεγονος για τους ανθρώπους του ΠΟΑ, γιατί ακριβώς προέρχεται από τον Πανελλήνιο, τον παλαιότερο των Συλλόγων. Κι ακόμη, από το Σύλλογο από τον οποίο προέρχονταν οι περισσότεροι ποδοσφαιριστές - κι ενώ πολλοί εξ αυτών παρέμεναν αθλητές του Πανελληνίου, μετέχοντας στα αγωνίσματα του στίβου.

Τα εγκαίνια του ΠΟΑ πραγματοποιήθηκαν στις 11 Μαΐου 1908 και τη διοίκηση του συλλόγου στελέχωναν οι κκ. Μ.Μαρινάκης (πρόεδρος), Γ. Αντωνόπουλος (αντιπρόεδρος), Κ. Θων (ταμίας), Κ. Γουλιμής (γεν. Γραμματέας), Δ. Παππάς (έφορος) και οι σύμβουλοι κκ. Κ. Σταυρόπουλος, Ν. Αγκωνάκης, Ε. Χρύσης, Κ. Μάτσας, Γ. Σκουζές, Ι. Θεοφιλάς, Ι. Μπούμπουλης, Γ. Γαλανός, Α. Δημητρακόπουλος και Π. Παρασκευόπουλος.

Στις 9 Αυγούστου 1908 εγκρίθηκε το καταστατικό του νεοσύστατου συλλόγου, όπως ανακοινώθηκε απο την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Το νερό πλέον είχε μπει στο αυλάκι παρά τις αντιξοότητες, τις διαφορές και τις εν γένει διαφωνίες που υπήρξαν στην πορεία. Στα χρόνια που ακολούθησαν, πέραν της καθιέρωσης της πράσινης-λευκής ενδυμασίας, ο Ποδοσφαιρικός Ομιλος Αθηνών επί της ουσίας μετονομάστηκε σε Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό Όμιλο (ΠΠΟ) και αργότερα σε Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό Αγωνιστικό Όμιλο (ΠΠΑΟ) μέχρι το 1922, οπότε πήρε την τελική ονομασία Παναθηναϊκός Αθλητικός Ομιλος (ΠΑΟ).

Το έμβλημα
Περίπου ένα χρόνο πριν από τη μετονομασία του Συλλόγου σε Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό και Αγωνιστικό Όμιλο, το 1918, το Τριφύλλι καθιερώνεται ως σήμα στη φανέλα των αθλητών και θα αποτελέσει το αιώνιο σύμβολο πίστης για τους απανταχού Παναθηναϊκούς.

Το τριφύλλι αποτελεί ένα πανάρχαιο πνευματικό σύμβολο, ευρύτατα διαδεδομένο σε πολλούς λαούς του κόσμου. Συμβολίζει -μεταξύ άλλων- την ισορροπία ανάμεσα στο σώμα, την ψυχή και το πνεύμα, την καλοτυχία, την γονιμότητα.

Σύμφωνα με τον Νίκο Γκούμα, ο οποίος έζησε εκ του σύνεγγυς όλους τους μεγάλους του Συλλόγου, η ιδέα ανήκε κυρίως στον Μιχάλη Παπάζογλου. Ο αθλητής και μετέπειτα γενικός γραμματέας του Συλλόγου εμπνεύστηκε το σήμα από την ομάδα της Χαλκηδόνας (σημερινό Καντικόι) στην Κωνσταντινούπολη, όταν μετείχε σε αυτήν και είχε το Τριφύλλι ως έμβλημα.

Οι απόψεις, βέβαια, πάνω σε αυτό διίστανται. Αυτό διότι υπάρχουν και εκείνοι που λένε πως η ιδέα του Παπάζογλου προήλθε από τον Ιρλανδο - Καναδό μαραθωνοδρόμο William Sherring που ήταν ο Χρυσός Ολυμπιονίκης της Αθήνας το 1906 και έτρεχε φορώντας μια λευκή στολή με ένα τεράστιο πράσινο τριφύλλι στο στήθος.

Η πρόταση του Παπάζογλου έγινε δεκτή αμέσως από τον Καλαφάτη, τον Πανουργιά, τον Νικολαΐδη αλλά και τον Γεώργιο Χατζόπουλο, διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης και πρόεδρο του Συλλόγου. Ο Χατζόπουλος μάλιστα έσπευσε να φιλοτεχνήσει ένα ωραιότατο τριφύλλι. Δεν άργησε το νέο να μαθευτεί και τα μέλη του Συλλόγου να ζωγραφίζουν Τριφύλλια και να τα κολλούν στους τοίχους και σε διάφορα σημεία της πόλης.

Ο Καλαφάτης έσπευσε να παραγγείλει Τριφύλλια για τις φανέλες και από τον επόμενο αγώνα η ομάδα εμφανίστηκε για πρώτη φορά με ένα μεγάλο άσπρο Τριφύλλι ραμμένο πάνω στις ολοπράσινες φανέλες της. Σε λίγο διάστημα όλοι οι αθλητές, ποδοσφαιριστές, μέλη και οπαδοί είχαν στα πέτα των σακακιών τα Τριφύλλια, που ένα αθηναϊκό εργαστήριο άρχισε κιόλας να βιομηχανοποιεί, πάνω σε λεπτά φύλλα λευκοσιδήρου.