To πιο σικέ ματς στην ιστορία του ποδοσφαίρου

Η γηπεδούχος ομάδα μπαίνει στον αγωνιστικό χώρο. Χαιρετάει τους φιλάθλους, που έχουν πάρει θέση για να πανηγυρίσουν την πρόκριση στα τελικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Όσο «πόρνη» και να είναι η μπάλα, σε εκείνο το ποδοσφαιρικό ματς δεν υπήρχε η παραμικρή πιθανότητα να κάνει τα τερτίπια της.

Οι αντίπαλοι δεν βγήκαν ποτέ από τη φυσούνα. Για την ακρίβεια δεν ταξίδεψαν καν για να διεκδικήσουν το τελευταίο από τα 16 εισιτήρια για το Μουντιάλ του ’74. Κι όμως, το θέατρο του παραλόγου επιτάσσει σέντρα: 11 εναντίον κανενός. Ο Αυστριακός διαιτητής σφυρίζει την έναρξη. Οι παίκτες της Χιλής αλλάζουν πασούλες και κατευθύνονται προς την άδεια, «αντίπαλη», εστία.

Σκοράρουν μάλιστα στο κενό τέρμα! Ο ρέφερι έχει βγάλει το ευκολότερο μεροκάματο στη ζωή του. Ύστερα από 30 δευτερόλεπτα ο αγώνας – ρεβάνς της Χιλής με τη Σοβιετική Ένωση για μια θέση στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Γερμανίας ολοκληρώνεται. Στην ποδοσφαιρική ιστορία έχει μόλις καταχωρηθεί η μεγαλύτερη παρωδία που διαδραματίστηκε ποτέ εντός των τεσσάρων γραμμών ενός γηπέδου.

Το back round της απόφασης των Σοβιετικών να μην μεταβούν στο Σαντιάγο είναι πλούσιο, απηχώντας στον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη της εποχής και ειδικά στις δραματικές εξελίξεις στη λατινοαμερικανική χώρα. Είναι 21 Νοεμβρίου του 1973 και μόλις 40 ημέρες πριν ο αρχιστράτηγος Αουγκούστο Πινοσέτ έχει ανατρέψει, με τη δύναμη των όπλων, τον Σαλβαδόρ Αλιέντε.

Την ώρα που ο στρατός επιχειρεί συγχρονισμένη επίθεση από ξηρά και αέρα στο προεδρικό μέγαρο, ο πρώτος εκλεγμένος μαρξιστής αρχηγός κράτους στη Λατινική Αμερική εκφωνεί τον τελευταίο λόγο του προς το λαό της Χιλής μέσω ραδιοφώνου. Λίγες ώρες αργότερα πέφτει νεκρός μέσα στην προεδρική οικεία.

Η επίσημη εκδοχή, την οποία έχει δεχτεί και η οικογένεια του, κάνει λόγο για αυτοκτονία. Το αν ήταν τέτοια όμως ή δολοφονία από στελέχη της χούντας, παραμένει ακόμα και σήμερα αντικείμενο της ιστορικής έρευνας.

Ο Πινοσέτ είχε εκμεταλλευτεί τις πρώτες κοινωνικές αντιδράσεις προς την κυβέρνηση Αλιέντε και τις διαδηλώσεις του κόσμου στους δρόμους, με το αίτημα των μεταρρυθμίσεων. Εντεταλμένος από την αμερικανική κυβέρνηση και τη CIA, εκτέλεσε το σχέδιο ανατροπής του Σοσιαλιστή ηγέτη, λίγο προτού αυτός κλείσει μια τριετία στην εξουσία.

Από τις πρώτες κινήσεις του ήταν η συμμετοχή στην επιχείρηση «Κόνδορας», το κοινό σχέδιο δηλαδή των καθεστώτων της Αργεντινής, Βραζιλίας, Βολιβίας, Παραγουάης, Ουρουγουάης και τελευταίας της Χιλής να απαλλαγούν από αριστερούς αντιφρονούντες.

Το στυγνό πρόσωπο της δικτατορίας του Πινοσέτ μεταφράστηκε σε περίπου 40.000 νεκρούς, βασανισθέντες και φυλακισμένους. Οι εκτιμήσεις του Λατινοαμερικάνικου Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανεβάζουν τον αριθμό σε 200.000, μαζί με τους εξορισμένους. Για την εξουδετέρωση των αντιπάλων του το καθεστώς χρησιμοποίησε ωμή βία, εξαπολύοντας ένα κύμα διωγμών και μαζικών εκτοπίσεων.

Ένας από τους τόπους μαρτυρίου για τους αντιφρονούντες ήταν και το Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγο. Από τις 11 Σεπτεμβρίου έως τις 7 Νοεμβρίου, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι μεταφέρονται και βασανίζονται εκεί. Αρκετοί εκτελούνται. Το γήπεδο μετατρέπεται σε κολαστήριο για τους αριστερούς. Η απελευθέρωσή των πιο… τυχερών γινόταν με την υπογραφή ενός χαρτιού, που ανέφερε ότι δεν είχαν κακοποιηθεί.

Οι πληροφορίες και οι εικόνες για το τι συνέβαινε στο Εθνικό Στάδιο της Χιλής κάνουν σιγά – σιγά τον γύρο του κόσμου. Η Σοβιετική Ένωση εκφράζει αμφιβολίες, όχι μόνο για τη διεξαγωγή του αγώνα στο «βουτηγμένο στο αίμα» στάδιο, αλλά και γενικά για το πόσο ασφαλές θα είναι για τους παίχτες της, να ταξιδέψουν στη συγκεκριμένη χώρα.

Ο πρώτος αγώνας των δύο ομάδων είχε διεξαχθεί στη Μόσχα, στις 26 Σεπτεμβρίου. Η Χιλή είχε κάνει την έκπληξη, παίρνοντας ισοπαλία με 0-0, αποτέλεσμα που αποδόθηκε στην πολύ καλή αμυντική λειτουργία της. Όπως διηγήθηκε χρόνια αργότερα ο μοναδικός Χιλιανός δημοσιογράφος που ταξίδεψε ως τη Μόσχα, την ισοπαλία είχε «συνυπογράψει» και ο ακραιφνής αντικομμουνιστής Βραζιλιάνος διαιτητής Ούγκο Γκασκ. Λεπτομέρεια: Η Βραζιλία τελούσε υπό δικτατορικό καθεστώς από το 1964.

Ενόψει του επαναληπτικού η Σοβιετική Ένωση προτείνει στη FIFA να διεξαχθεί ο αγώνας σε ουδέτερο έδαφος. Η χιλιανή ποδοσφαιρική ομοσπονδία αντιπροτείνει ως έδρας ένα άλλο γήπεδο της Χιλής, όμως η τελευταία λέξη ανήκει στον Πινοσέτ: ο αγώνας είτε θα γίνει στο Εθνικό Στάδιο ή θα ματαιωθεί.

Η FIFA αναγκάζεται να πάρει θέση. Στις 24 Οκτωβρίου στέλνει αντιπροσωπεία στο Σαντιάγο, προκειμένου να εξετάσει την κατάσταση του γηπέδου. Παρά το γεγονός πως την μέρα επίσκεψης βρίσκονταν ακόμα στο χώρο του σταδίου εκατοντάδες κρατούμενοι, οι απεσταλμένοι της FIFA πείστηκαν ή θέλησαν να πειστούν για την «ηρεμία» που επικρατούσε. Σύμφωνα με μαρτυρίες, τα αποδυτήρια και άλλοι εσωτερικοί χώροι του σταδίου ήταν γεμάτοι φυλακισμένους.

«Μας κράτησαν κρυμμένους, με την απειλή των όπλων, στα αποδυτήρια και τα τούνελ, γιατί μαζί με το κλιμάκιο της FIFA είχαν επισκεφτεί το στάδιο δημοσιογράφοι. Ήταν σα να υπήρχαν δύο διαφορετικοί κόσμοι στον ίδιο χώρο», διηγήθηκε χρόνια αργότερα ένας από τους συλληφθέντες, ο 19χρονος τότε Χόρχε Μοντελέγκρε.

Όταν οι άνθρωποι της παγκόσμιας ομοσπονδίας έφτασαν στο Σαντιάγκο, είδαν μία τεράστια λιμουζίνα να τους περιμένει στο αεροδρόμιο, Έμειναν στην προεδρική σουίτα του καλύτερου ξενοδοχείου της πόλης, ξεναγήθηκαν στα αξιοθέατα και στο γήπεδο τους πήγαν μόνο σε κάποια επιλεγμένα σημεία.

Το εμπιστευτικό έγγραφό τους προς τον Ράους, που αποκάλυψαν οι «Times» ένα χρόνο αργότερα, έμοιαζε με δημοσίευμα – κράχτη τουριστικού περιοδικού! «Όλα είναι στην εντέλεια, μία όμορφη χώρα με καλές συγκοινωνίες και δρόμους και το γήπεδο που χρησιμοποιείται αυτή την περίοδο ως ανακριτικό κέντρο, σύντομα θα εκκενωθεί και θα είναι έτοιμο να παραδοθεί για αθλητικές δραστηριότητες»!

Επρόκειτο για το ίδιο γήπεδο που… κάτω (δήθεν) από τη μύτη τους ο Αουγκούστο Πινοσέτ είχε μετατρέψει διεθνώς σε σύμβολο της δικτατορίας του.

Ο κύβος ερρίφθη. To «Estadio Nacional» θα ήταν η έδρα του επαναληπτικού. Λίγες ημέρες πριν από τον αγώνα, ο Μοντελέγκρε και οι υπόλοιποι φυλακισμένοι μεταφέρθηκαν στο βόρειο τμήμα της χώρας, σε μια μικρή πόλη στην έρημο της Ατακάμα.

Η απόφαση της FIFA εξόργισε τη Σοβιετική Ένωση, που επιπλέον έκανε λόγο για συνωμοσία εναντίον της, με ιθύνοντα νου τον τότε πρόεδρο της ομοσπονδίας Στάνλεϊ Ράους.

Οι Σοβιετικοί θεωρούσαν πως η εμμονή της FIFA να μη γίνει το παιχνίδι σε ουδέτερο έδαφος, είχε να κάνει με την κρυφή επιθυμία του Άγγλου προέδρου να μποϊκοτάρουν συνολικά το Μουντιάλ οι σοσιαλιστικές χώρες, ώστε να συμμετάσχει από το παράθυρο η Αγγλία, που είχε αποκλειστεί στα προκριματικά (κάτι που πάντως τελικά δεν συνέβη).

Τελικά, οι Σοβιετικοί αρνήθηκαν να ταξιδέψουν στο Σαντιάγο, επικαλούμενοι ανθρωπιστικούς λόγους. Φαίνεται ότι και σε αυτή την απόφαση οι πολιτικές σκοπιμότητες έπαιξαν βαρύνοντα ρόλο. Σύμφωνα με όσα διηγήθηκαν εκ των υστέρων μέλη της σοβιετικής ομάδας, οι παράγοντες του αθλητισμού της ΕΣΣΔ φοβήθηκαν το ενδεχόμενο μιας ήττας από την ομάδα μιας άκρως αντίθετης ιδεολογικά χώρας, λόγω των επιπτώσεων που θα είχε στο επίπεδο της πολιτικής προπαγάνδας.

Πιθανόν και να θεωρούσαν ότι μετά το 0-0 της Μόσχας, ο δυτικός μηχανισμός θα κινούσε γη και ουρανό για να θριαμβεύσει η Χιλή στη ρεβάνς του Σαντιάγο. Όπως και να ‘χει, προτίμησαν την εκούσια παραίτηση από το στόχο του Μουντιάλ από μια «ταπεινωτική» ήττα.

Η απόφαση τους πάντως δεν είχε γνωστοποιηθεί στο κοινό της Χιλής, καθώς ο Πινοσέτ ήθελε να εξελιχθεί το γεγονός σε εθνική γιορτή. Στο πλαίσιο αυτό κάλεσε με αφίσες και τηλεοπτική προπαγάνδα όλο τον κόσμο στο γήπεδο με δωρεάν εισιτήριο.

Η ώρα του ματς πλησίαζε και όλα ήταν έτοιμα. Οι παίκτες της Χιλής αντιλήφθηκαν στη φυσούνα ότι δεν υπάρχει αντίπαλος! Ο αρχηγός Φρανσίσκο Βαλντές ρωτάει τον συνταγματάρχη που στέκεται μαζί τους στην έξοδο τι συμβαίνει. Μόλις ακούει πως δεν έχουν έρθει οι Σοβιετικοί, αρνείται να βγάλει την ομάδα στο γήπεδο.

Τότε ο στρατιωτικός τοποθετεί το περίστροφο στον κρόταφο του σέντερ μπακ Ελίας Φιγκερόα, που ήταν δίπλα του, και τον ρωτάει κοιτώντας τον στα μάτια: «Επιμένεις;». Η απάντηση ήταν χαραγμένη στο φοβισμένο βλέμμα όλων. Απόδειξη, ότι ο ίδιος ο Βάλντες πέτυχε λίγο αργότερα το γκολ – «φάντασμα»…

Ο Πινοσέτ, πιστός στην πρακτική «άρτος και θεάματα», προτίμησε να γίνει σέντρα απ’ το να κατακυρωθεί «άνευ αγώνα» το 2-0 υπέρ της Χιλής. Ήθελε, έστω κι έτσι, μια νίκη που θα τόνωνε το εθνικό αίσθημα λαού, αλλά η φαρσοκωμωδία που εκτυλίχθηκε, οδήγησε μάλλον σε αντίθετα αποτελέσματα.

«Ήμασταν υπεύθυνοι για το πιο γελοίο θέαμα στην ιστορία του ποδοσφαίρου. Ήταν μια παγκόσμια ντροπή», έχει δηλώσει αρκετά χρόνια αργότερα ο μεσοεπιθετικός Κάρλος Κάζελι. Ήταν ένας από τους σταρ της ομάδας και κάποια χρόνια αργότερα θα λάμβανε τις διαστάσεις εθνικού ήρωα, πρωταγωνιστώντας στην ήττα (προπομπό απομάκρυνσης από την εξουσία) του Πινοσέτ στο δημοψήφισμα του 1988.

Κατά την προεκλογική περίοδο είχε τολμήσει να βγει και να πει την ιστορία του στην τηλεόραση, έχοντας πλάι τη μητέρα του, η οποία είχε φυλακιστεί από το καθεστώς λόγω της αποβολής του -θεωρήθηκε αντιδραστική ενέργεια- στο ματς με τη Δυτική Γερμανία στο Παγκόσμιο Κύπελλο του ’74.

Ο Κάζελι πήρε το αίμα του πίσω για την εξ’ αναγκασμού συμμετοχή του σε αυτό που ο σπουδαίος Ουρουγουανός συγγραφέας Εδουάρδο Γκαλεάνο χαρακτήρισε ως το «πιο άθλιο ματς στην ιστορία του ποδοσφαίρου». Η Χιλή δεν πήρε ποτέ πίσω το αίμα της από τον (ατιμώρητο δια βίου για τα εγκλήματά του) Πινοσέτ. Το πήρε όμως για λογαριασμό της η παγκόσμια ιστορία. Eνδεχομένως και ο… βαρκάρης που τον οδήγησε στον άλλο κόσμο.

Πηγή: mensgouse.gr