Η εγκατάλειψη του οράματος της Ενώσεως και η επιστολή Μακαριου προς Γρίβα στις Παγκύπριες
13:47 - 18 Μαΐου 2018
Όπως κάθε χρόνο στις Παγκύπριες, έτσι και φέτος το εξεταστικό δοκίμιο περιλάμβανε και μια ερώτηση για την σύγχρονη ιστορία της Κύπρου.
Για τις φετινές εξετάσεις επιλέχθηκε από τους θεματοθέτες η επιστολή ημερομηνίας 23 Σεπτεμβρίου 1958 που απέστειλε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στον Στρατηγό Γεώργιο Γρίβα Διγενή, ένα χρόνο περίπου πριν τον τερματισμό του ένοπλου αγώνα.
Στην συγκεκριμένη επιστολή ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος παραθέτει στον Γρίβα τους λόγους για τους οποίους θεωρούσε πως έπρεπε να εγκαταλειφθεί ο στόχος της Ενώσεως της Κύπρου με την Ελλάδα και να χαραχθεί νέα στρατηγική για την ανεξαρτησία.
Οι θεματοθέτες ζήτησαν από τους μαθητές να παρουσιάσουν τέσσερις λόγους που παραθέτει ως επιχείρημα ο Αρχιεπίσκοπος, να κρίνουν την απόφαση του τεκμηριώνοντας με ιστορικά στοιχεία την άποψη τους και να απαντήσουν στην ερώτηση για το ποια ήταν η θέση της Ελλάδος την συγκεκριμένη χρονική περίοδο ανάμεσα στο διεθνές πολιτικό σκηνικό.
Δείτε εδώ το απόσπασμα από την επιστολή του Μακαρίου και τις ερωτήσεις του σημερινού δοκιμίου.
Επιστολή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ προς τον Γ. Γρίβα–Διγενή,
23 Σεπτεμβρίου 1958
... εις τα Ηνωμένα Έθνη μόνον επί της βάσεως της ανεξαρτησίας θα ηδυνάμεθα να έχωμεν ελπίδας. Είναι τοιαύτη η θέσις της Ελλάδος μέσα εις τας Δυτικάς Συμμαχίας και το δυτικόν εν γένει στρατόπεδον, ώστε να δυσχεραίνεται αφαντάστως οιαδήποτε αποφασιστική ενέργεια προς ουσιαστικήν και θετικήν υποστήριξιν του Κυπριακού αιτήματος. [...]
Υπό τας υφισταμένας λοιπόν συνθήκας, αργά ή γρήγορα, θα είμεθα υποχρεωμένοι να καταλήξωμεν εις την λύσιν της ανεξαρτησίας. Συμφωνώ και εγώ [...], ότι επεβάλλετο θαρραλέα και ρεαλιστική αντιμετώπισις της καταστάσεως και έγκαιρος λήψις αποφάσεων, πριν ή αι εξελίξεις εδημιούργουν τετελεσμένα γεγονότα.
Διότι επιβολή του Βρεττανικού σχεδίου – οσονδήποτε θαρραλέα και αποφασιστική και αν ήτο η αντίστασις του Ελληνικού Κυπριακού λαού – θα ωδήγει μοιραίως εις την διχοτόμησιν ή το ολιγώτερον θα διεμόρφωνε αυτομάτως καταστάσεις και θα εξησφάλιζε εις τους Τούρκους δικαιώματα, τα οποία θα ήτο αδύνατον ύστερον – και εάν ακόμη μετεβάλλοντο αι διεθνείς συνθήκαι – να παραγραφώσι.
Άπαντα Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου Γ΄, τ. Γ΄, Λευκωσία 1993, σσ. 420-421
Επιστολή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ προς τον Γ. Γρίβα–Διγενή,
23 Σεπτεμβρίου 1958
... εις τα Ηνωμένα Έθνη μόνον επί της βάσεως της ανεξαρτησίας θα ηδυνάμεθα να έχωμεν ελπίδας. Είναι τοιαύτη η θέσις της Ελλάδος μέσα εις τας Δυτικάς Συμμαχίας και το δυτικόν εν γένει στρατόπεδον, ώστε να δυσχεραίνεται αφαντάστως οιαδήποτε αποφασιστική ενέργεια προς ουσιαστικήν και θετικήν υποστήριξιν του Κυπριακού αιτήματος. [...]
Υπό τας υφισταμένας λοιπόν συνθήκας, αργά ή γρήγορα, θα είμεθα υποχρεωμένοι να καταλήξωμεν εις την λύσιν της ανεξαρτησίας. Συμφωνώ και εγώ [...], ότι επεβάλλετο θαρραλέα και ρεαλιστική αντιμετώπισις της καταστάσεως και έγκαιρος λήψις αποφάσεων, πριν ή αι εξελίξεις εδημιούργουν τετελεσμένα γεγονότα.
Διότι επιβολή του Βρεττανικού σχεδίου – οσονδήποτε θαρραλέα και αποφασιστική και αν ήτο η αντίστασις του Ελληνικού Κυπριακού λαού – θα ωδήγει μοιραίως εις την διχοτόμησιν ή το ολιγώτερον θα διεμόρφωνε αυτομάτως καταστάσεις και θα εξησφάλιζε εις τους Τούρκους δικαιώματα, τα οποία θα ήτο αδύνατον ύστερον – και εάν ακόμη μετεβάλλοντο αι διεθνείς συνθήκαι – να παραγραφώσι.
Άπαντα Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου Γ΄, τ. Γ΄, Λευκωσία 1993, σσ. 420-421
Φαίνεται ότι ο Αρχιεπίσκοπος πείστηκε το καλοκαίρι του 1958 ότι η πραγματοποίηση της Ένωσης θα ήταν πολύ δύσκολη, αν όχι αδύνατη, λόγω του τουρκικού εμποδίου. [...] Αντιλαμβανόταν ότι ήταν αδύνατη η επιβολή μιας λύσης που συναντούσε τη σφοδρή αντίθεση των Τούρκων, αποτελούσε απειλή για εμφύλιο πόλεμο και υπήρχε ο κίνδυνος να κάνει αναπόφευκτη τη διχοτόμηση της Κύπρου.
Από την άλλη μεριά, δεν μπορούσε να υπολογίζει στην υποστήριξη των Ηνωμένων Εθνών, όπου οι δυνατότητες ενεργείας του φαίνονταν πολύ περιορισμένες, λόγω κυρίως της στάσης των Αμερικανών, οι οποίοι ευθυγραμμίζονταν τελείως με τις βρετανικές θέσεις:...[...] Υπ’ αυτούς τους όρους, ο Μακάριος έκρινε αναγκαίο να βάλει το πρόβλημα σε καινούριες βάσεις, για να βγει από το αδιέξοδο και να γίνει δυνατή η επανάληψη των διαπραγματεύσεων με την Αγγλία.
[...] Καθοριστικός παράγων στάθηκε, χωρίς αμφιβολία, η επιθυμία να εμποδίσει την εφαρμογή του βρετανικού σχεδίου και, σ' αυτό το σημείο, η αγγλική τακτική, που περιείχε ένα στοιχείο εκβιασμού, αποδείχθηκε αποτελεσματική, αναγκάζοντας τον Αρχιεπίσκοπο, ο οποίος είχε περιέλθει σε απελπιστική θέση, να μεταβάλει ριζικά την πολιτική του και να παρουσιάσει ένα σχέδιο εγγυημένης ανεξαρτησίας, που τελικά έμελλε να αποτελέσει τη βάση των Συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου.
F. Crouzet, Η Κυπριακή Διένεξη, τ. Β΄, Αθήνα 2011, σσ.1057-1058
Αφού μελετήσετε τα πιο πάνω παραθέματα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:
α. i. Να παρουσιάσετε τέσσερις (4) λόγους για τους οποίους ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ αποφάσισε το 1958 να εγκαταλείψει την ιδέα της Ένωσης και να υιοθετήσει τη λύση της Ανεξαρτησίας. (4 μονάδες)
α. ii. Να κρίνετε την απόφαση αυτή του Μακαρίου, τεκμηριώνοντας την άποψή σας με ιστορικά στοιχεία. (3 μονάδες)
β. Ποια ήταν η θέση της Ελλάδας στο διεθνές πολιτικό σκηνικό το 1958 και πώς λειτουργούσε αρνητικά για την υποστήριξη του κυπριακού αιτήματος;
α. i. Να παρουσιάσετε τέσσερις (4) λόγους για τους οποίους ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ αποφάσισε το 1958 να εγκαταλείψει την ιδέα της Ένωσης και να υιοθετήσει τη λύση της Ανεξαρτησίας. (4 μονάδες)
α. ii. Να κρίνετε την απόφαση αυτή του Μακαρίου, τεκμηριώνοντας την άποψή σας με ιστορικά στοιχεία. (3 μονάδες)
β. Ποια ήταν η θέση της Ελλάδας στο διεθνές πολιτικό σκηνικό το 1958 και πώς λειτουργούσε αρνητικά για την υποστήριξη του κυπριακού αιτήματος;
