Όταν η φυλακή είναι γένους αρσενικού: Οι γυναίκες και τα δεινά του εγκλεισμού
13:29 - 18 Ιουνίου 2018
Τα τελευταία χρόνια σε διεθνές επίπεδο ο αριθμός των κρατουμένων γυναικών αυξάνεται ραγδαία. Υπολογίζεται ότι μετά τη δεκαετία του ’80 ο έγκλειστος γυναικείος πληθυσμός αυξήθηκε σε ποσοστό 200% (Bureau of Justice Statistics, 2000). Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η ετήσια άνοδος του αριθμού των γυναικών που εισέρχονται στα καταστήματα κράτησης ανέρχεται στο 11,2%, όταν η αντίστοιχη που αφορά τους άντρες νεοεισερχόμενους στη φυλακή είναι μόλις 6,1% (Dallaire, 2007).
Η εμπλοκή στα γρανάζια του σωφρονιστικού μηχανισμού «εττικετοποιεί» εκείνον που στερείται την ελευθερία του, αγνοώντας δραματικά και συχνά επιδεικτικά, οποιαδήποτε άλλη του ιδιότητα. Έτσι εκείνη «του φυλακισμένου» υπερισχύει, καταπίνοντας ανελέητα κάθε άλλο γνώρισμα, στοιχείο ή χαρακτηριστικό του υπό κράτηση ατόμου όπως π.χ το φύλο, την ηλικία, την ύπαρξη ασθένειας φυσικής ή ψυχικής, την εθνικότητά του, κ.ά.
Όπως αποδεικνύει η διεθνής βιβλιογραφία, οι επιπτώσεις της φυλακής είναι πιο έντονες στις γυναίκες κρατούμενες, οι οποίες στερούνται την ελευθερία τους σε ένα σύστημα προσανατολισμένο και προσαρμοσμένο στις ανάγκες των αντρών, με αποτέλεσμα την πλήρη συντριβή τους. Αν και οι γυναίκες που φυλακίζονται είναι πολύ λιγότερες από τους άντρες, από πολλές απόψεις υφίστανται δυσμενέστερη μεταχείριση. Όπως έχει χαρακτηριστικά ειπωθεί «prisons have been characteristically made by men for men» (Τοmasevski, 1993).
Ειδικότερα, οι γυναίκες φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από την απώλεια του «προσωπικού χώρου» (Pollock –Byrne, 1992) και την απόρριψή τους από την οικογένειά τους (Dobash, Dobash & Gutteridge, 1986). Επιπρόσθετα, οι κρατούμενες εμφανίζουν συχνότερα προβλήματα φυσικής και ψυχικής υγείας, ζητήματα σεξουαλικής παρενόχλησης από το προσωπικό τα φυλακής (Moss, 1999) και έντονο κοινωνικό στιγματισμό.
Η διεθνής βιβλιογραφία αποδεικνύει επίσης ότι παρουσιάζουν πολύ υψηλά ποσοστά θυματοποίησης. Οι Bond και Semann (1996) σε έρευνά τους απέδειξαν ότι οι μισές κρατούμενες είχαν ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης κατά την παιδική τους ηλικία και τα 3/4 ιστορικό φυσικής κακοποίησης μετά την ενηλικίωσή τους από το σύντροφό τους.
Τέλος, η γονική τους ιδιότητα διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο. Τα 2/3 των έγκλειστων γυναικών είναι μητέρες ενός τουλάχιστον παιδιού (Caddle & Crisp, 1997; Henriques, 1996). Στη συντριπτική τους πλειοψηφία μεγάλωναν μόνες τα παιδιά τους πριν τον εγκλεισμό. Ο αποχωρισμός έχει δυσμενείς συνέπειες τόσο στις ίδιες όσο και στα παιδιά τους καθώς βιώνουν έντονα συναισθήματα απελπισίας, ανημποριάς, τύψεων και ενοχών. Ένα επιπρόσθετο εμπόδιο στην επικοινωνία των γυναικών με τα παιδιά τους είναι συχνά η μεγάλη απόσταση στην οποία βρίσκεται η φυλακή.
Τέλος, η γονική τους ιδιότητα διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο. Τα 2/3 των έγκλειστων γυναικών είναι μητέρες ενός τουλάχιστον παιδιού (Caddle & Crisp, 1997; Henriques, 1996). Στη συντριπτική τους πλειοψηφία μεγάλωναν μόνες τα παιδιά τους πριν τον εγκλεισμό. Ο αποχωρισμός έχει δυσμενείς συνέπειες τόσο στις ίδιες όσο και στα παιδιά τους καθώς βιώνουν έντονα συναισθήματα απελπισίας, ανημποριάς, τύψεων και ενοχών. Ένα επιπρόσθετο εμπόδιο στην επικοινωνία των γυναικών με τα παιδιά τους είναι συχνά η μεγάλη απόσταση στην οποία βρίσκεται η φυλακή.
Η ανάγκη για συναισθηματική στήριξη στα παραπάνω προβλήματα φαίνεται να είναι για το γυναικείο πληθυσμό πρωταρχική. Όταν η στέρηση της ελευθερίας είναι αναπόφευκτη, η επιτυχής κοινωνική ένταξη των γυναικών θα πρέπει να προετοιμάζεται κατά τη διάρκεια της φυλάκισης προκειμένου να εξασφαλίζεται η ομαλή μετάβαση από τον εγκλεισμό στην ελευθερία. Είναι επιτακτική δε ανάγκη να λαμβάνεται υπόψη η παράμετρος του φύλου. Όπως έχει άλλωστε υποστηριχθεί «δεν υπάρχει μεγαλύτερη αδικία από την ίση μεταχείριση των άνισων».
O κλάδος Δικανικής Ψυχολογίας (MSc Forensic Psychology) του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus διοργανώνει συνέδριο με στόχο την απόκτηση εξειδικευμένης γνώσης σχετικά με την επίδραση των δεινών του εγκλεισμού στις γυναίκες.
Σύμφωνα με την Υπεύθυνη του κλάδου Δρ. Λίλια Ψαλτά, για πρώτη φορά στην Κύπρο, δίνεται η ευκαιρία σε επαγγελματίες δικανικούς ψυχολόγους, εγκληματολόγους, Ψυχίατρους, εργαζόμενους σε χώρους των φυλακών, αστυνομικούς, νομικούς και φορείς που ασχολούνται με θέματα σχετικά με την ψυχική υγεία των φυλακισμένων και το ποινικό δίκαιο να συναντηθούν και να ανταλλάξουν γνώσεις και εμπειρίες στον τομέα της Δικανικής ψυχικής υγείας.
Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί στις 25 Ιουνίου 2018 από τις 09:00 – 17:00 στο Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus ενώ δωρεάν εκπαιδευτικά σεμινάρια θα ακολουθήσουν στις 26 και 27 Ιουνίου 2018.
Για περισσότερες πληροφορίες, δηλώσεις συμμετοχής καθώς και το πρόγραμμα του συνεδρίου και των εκπαιδευτικών σεμιναρίων επικοινωνήστε στο τηλέφωνο 24 69 40 00 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.uclancyprus.ac.cy/en/courses/school-sciences/seminars-and-events/1st-conference-forensic-psychology-forensic-mental-heath.
Δρ. Όλγα Θεμελή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας,
Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Δρ. Όλγα Θεμελή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας,
Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Οργανώτρια Σεμιναρίου: Δρ. Λίλια Ψαλτά, Λέκτορας Τμήματος Ψυχολογίας (BSc Psychology), Υπεύθυνη Κλάδου Δικανικής Ψυχολογίας (MSc Forensic Psychology),
Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus.
Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus.
