Το σχέδιο απόδρασης του Βαγορή-«Εγιώ εν εγέννησα παιδί που θα το πουν προδότη»

Όταν ήταν μαθητής τον φώναζαν Βαγορή, όταν εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ τον φώναζαν Ευαγόρα και σαν συνελήφθη και καταδικάστηκε έγινε Παλληκαρίδης. 

Ο ποιητής του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ πέρασε στο Πάνθεον των ηρώων τον Μάρτιο του 1957 και θα γινόταν για πάντα το σύμβολο του Κυπριακού Ελληνισμού που εμπνέει μέχρι σήμερα. 

Η σύλληψη

Ο Παλληκαρίδης συνελήφθη από τους Βρετανούς στις 18 Δεκεμβρίου του 1956 αν και η σύλληψη του ανακοινώθηκε τέσσερις ημέρες αργότερα. 

Οι Βρετανοί συλλαμβάνουν τον Ευαγόρα ο οποίος έχει στην κατοχή του ένα όπλο και σύμφωνα με τον νέο Νόμο που εφάρμοσαν τότε οι Βρετανοί, αυτή η κατηγορία επιφέρει την ποινή του απαγχονισμού. Ο Ευαγόρας δεν το βάζει στα πόδια, και συλλαμβάνεται μαζί με άλλους δύο. Κάποιοι εκ των συναγωνιστών του καταφέρνουν να διαφύγουν. Μετά τη σύλληψή του οδηγείται στο στρατόπεδο της Λίμνης όπου υπέστη βασανιστήρια.

Δώδεκα ημέρες μετά και ενώ δεν του είχαν ανακοινώσει τις κατηγορίες, ούτε του επέτρεψαν να δει δικηγόρο ο Ευαγόρας συναντά τους γονείς του. «Τον είδαμε σε μια παράγκα στρατοπέδου. Ήταν καταβεβλημένος. Επί της παρίας του ένας μαυροκίντρινος μώλωπας μεγέθους αυγού κότας. Γύρω από τα μάτια του το χρώμα ήταν μαύρο. Όταν μας μιλούσε έβλεπε τη γη ενώ τους εξήγησε πως τα βράδια κοιμάται στο πάτωμα δεμένος χειροπόδαρα. Και πάντα μετά από βασανιστήρια, απάνθρωπο ξυλοκόπημα», γράφει ο πατέρας του.

Εγιώ εν εγέννησα παιδί που θα το πουν προδότη  

Μάλιστα ο Ευαγόρας αρχικά κορόιδεψε τους Βρετανούς λέγοντας τους πως θα τους δείξει κρησφύγετα της ΕΟΚΑ, ωστόσο τους έπαιρνε σε άδεια δωμάτια. Οι Βρετανοί απείλησαν τον Πατέρα του ότι θα κατηγορήσουν τον γιο του για μεταφορά όπλων που σήμαινε θανατική ποινή. 

Ο Βρετανός Αστυνόμος Χάνοον συμβούλευσε τον πατέρα του να προτρέψει τον Ευαγόρα να προβεί σε ομολογίας για να ελαφρύνει τη θέση του. Ο πατέρας του είχε απαντήσει. «Υπό αυτές τις συνθήκες αρνούμαι να δω το παιδί μου». Και η μητέρα του συμπλήρωσε με ατσαλένια καρδιά : «Εγιώ εν εγέννησα παιδί που θα το πουν προδότη». 

Φωτογραφία από τα βαφτίσια του Ευαγόρα Παλληκαρίδη

18 ημέρες μετά την σύλληψη του στις 5 Ιανουαρίου οι Βρετανοί εκδίδουν το πρώτο διάταγμα προσωποκράτησης του. 

Ο Ευαγόρας κατηγορήθηκε με βάση τον νέο νόμο έκτακτης ανάγκης με την κατηγορία ότι στις 18 Δεκεμβρίου 1956 στη Λυσό της Πάφου μετέφερε ένα πυροβόλο μπρεν με τρεις σφαιροθήκες γεμάτες με 88 σφαίρες. Μάρτυρες κατηγορίας ήταν πέντε Βρετανοί στρατιώτες, ένας υπεύθυνος στο Αρχηγείο του στρατού και δύο επιθεωρητές της Αστυνομίας από το Κτήμα, ένας Βρετανός και ένας Έλληνας. 

Εκδόθηκε ένταλμα κράτησης του οκτώ ημερών και στη συνέχεια ανανεώθηκε στη Λευκωσία και μεταφέρθηκε στις Κεντρικές Φυλακες.  Τα διατάγματα κράτησης του Παλληκαρίδη ανανεώθηκαν συνολικά τέσσερις φορές και ορίστηκε η δίκη του για τις 14 Φεβρουαρίου 1957.

Το σχέδιο απόδρασης 

Σύμφωνα με μαρτυρίες συναγωνιστών του και συγκεκριμένα του Γ. Ράφτη ο οποίος συνελήφθη την ίδια περίοδο και βρισκόταν επίσης στις Κεντρικές Φυλακές λίγο μετά την παραπομπή του Βαγορή σε δίκη, ο σύζυγος της εξαδέλφης του Πόλας, ο Φίλιππος Ευριπίδου που ήταν αξιωματικός στην Αστυνομία θέλησε να τον βοηθήσει. 

Προς αυτή τη κατεύθυνση λέγεται ότι ζήτησε από τους Βρετανούς να οργανώσουν μια εσκεμμένη δραπέτευση του Παλληκαρίδη από τις Κ. Φυλακές και στη συνέχεια να μετατρέψουν τον Ευαγόρα σε πληροφοριοδότη των Βρετανών. 

Το συγκεκριμένο σενάριο ήταν σύνηθες για τους Βρετανούς, να οργανώνουν δηλαδή εσκεμμένες αποδράσεις για να μετατρέπουν τους αγωνιστές σε καταδότες των συναγωνιστών τους. 

Για αυτό τον λόγο μάλιστα η ΕΟΚΑ δεν δεχόταν πίσω στους κόλπους της κανέναν από όσους δραπέτευαν χωρίς προηγουμένως να δοθεί συγκατάθεση από τον Αρχηγό της Οργάνωσης. 

Όλα αυτά τέθηκαν ενώπιον του Παλληκαρίδη ο οποίος επιθυμούσε να αποδράσει μόνο σε περίπτωση που θα ξανάβγαινε στα βουνά ως αντάρτης. Όταν αντιλήφθηκε πως υπήρχε τελικά ο κίνδυνος να κατηγορηθεί ως προδότης σε μια σκηνοθετημένη απόδραση, απέρριψε την πρόταση που του έγινε και τελικά το πλήρωσε με τη ζωή του. 

Άλλωστε ήταν καταγεγραμμένη στο ποίημα του ο «Προδότης»:

Κι οποίος για κάτι ταπεινό 

για λίγα χρήματα ίσως 

προδώνει τον αγώνα μας 

θα ναι βαρύ το μίσος 

κι η εκδίκηση βαριά…

Κι ο θάνατος που θα δοθή 

σ΄ αυτόν που θα προδώσει 

Δεν θα μπορέσει τη ντροπή 

ποτέ να ξεπληρώσει 

ω! τι ντροπή βαριά! 

Τρία τετράδια του Ευαγόρα Παλληκαρίδη με ποιήματά του από το Μουσείο Αγώνος ΕΟΚΑ

Ο Ευαγόρας με μια συνοπτική δίκη που ολοκληρώθηκε μέσα σε μερικά λεπτά χωρίς να παρουσιαστούν στοιχεία μετά φυσικά την παραδοχή του Παλληκαρίδη στις 25 Φεβρουαρίου ο Ειδικός δικαστής B.V Shaw εξέδωσε την απόφαση που δεν ήταν άλλη από τη θανατική ποινή. 

Η απόφαση εκτελέστηκε το βράδυ της 13ης Μαρτίου του 1957…

Η είδηση του απαγχονισμού του όπως δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες της εποχής