«Ο Νικόλας υπήρξε τα τελευταία δύο χρόνια για μένα καθαρή χαρά της μάθησης»

Με ένα μακροσκελές θέλησε να πει αντίο στον μαθητή του, Νικόλα Μαρκαντώνη, ένας εκ των καθηγητών του, προκαλώντας ρίγη συγκίνησης και θαυμασμού.

Ο Νικόλας, ένα παιδί με σπαστική τετραπληγία, εγκεφαλική παράλυση και απώλεια ακοής, αποτελεί παράδειγμα και πρότυπο, για όσους πιστεύουν ότι δεν μπορούν να πετύχουν τους στόχους τους. Ένα παιδί, που με τη θέλησή του για μάθηση, κατάφερε να διακριθεί και να αποδείξει ότι έχει τα ίδια δικαιώματα με τα άλλα παιδιά.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Ο Νικόλας, η εγκεφαλική παράλυση και ο φύλακας-άγγελος που του άλλαξε τη ζωή

Ένα από τα άτομα που τον θαυμάζουν και ο καθηγητής του, κ. Αλέξης, ο οποίος τα τελευταία δύο χρόνια του δίδασκε το μάθημα της Οικονομίας. Με αφορμή την απόλυση του Νικόλα από το Λύκειο, αφού το ερχόμενο καλοκαίρι, θα παρακαθήσει στις Παγκύπριες Εξετάσεις, ο καθηγητής του Νικόλα, ανήρτησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα μακροσκελές κείμενο, στο οποίο εξηγεί όσα του πρόσφερε ο Νικόλας, λέγοντάς του με αυτό τον τρόπο το δικό του αντίο.

«Σήμερα, αποχαιρέτησα τον μαθητή μου, τον Νικόλα. Ο μαθητής μου ο Νικόλας δεν ακούει, δεν μιλάει, δεν κάνει καμία ελεγχόμενη κίνηση και δεν ξέρει να διαβάζει. Ο μαθητής μου ο Νικόλας υπήρξε τα τελευταία 2 χρόνια για μένα η καθαρή χαρά της μάθησης».

Όπως εξήγησε «πάνε δυο χρόνια από τη μέρα που με πήρε τηλέφωνο η επιθεωρήτριά μου, για να μου ζητήσει να αναλάβω την εκπαίδευση του Νικόλα.

-Αλέξη, είσαι νεαρός και ξέρεις από υπολογιστές. Θα χρειαστείς κάποιο ειδικό πρόγραμμα για να μπορέσεις να επικοινωνήσεις με τον μαθητή και πιστεύω είσαι ο κατάλληλος. Θα ήθελες να αναλάβεις;

Αυτά ήταν όλα κι όλα τα προσόντα που έπρεπε να έχω; Να είμαι νεαρός και να ξέρω να ανάβω τον υπολογιστή; Πώς να πω όχι στην επιθεωρήτριά μου; Χθες μπήκα στο σχολείο. Δεν γίνονται αυτά. Ο φόβος μου μεγάλος. Πώς; Αλήθεια πώς; Με ποιαν ειδίκευση αναλαμβάνω να μάθω σε αυτό το μωρό Οικονομικά:», διερωτήθηκε.

Οι πρώτες τους επαφές

Όπως περιγράφει ο καθηγητής, οι πρώτες τους επαφές ήταν άβολες. «Έμαθα τα βασικά. Όταν θέλει να μου πει όχι, βγάζει έξω τη γλώσσα του. Όταν θέλει να μου πει ναι, βγάζει ένα βογγητό που μοιάζει με ναι. Έλα όμως που εγώ ακούω βογγητό στο όχι και βλέπω τη γλώσσα του και στο ναι. Ο συνοδός του ο Κωνσταντίνος μεταφράζει στη νοηματική περισσότερο σε εμένα τι θέλει να πει ο Νικόλας, παρά στον  Νικόλα τι θέλω να πω εγώ. Ο Κωνσταντίνος θα είναι τα επόμενα 2 χρόνια τα δικά μου χέρια και ταυτόχρονα η φωνή του Νικόλα».

Ανέφερε στη συνέχεια πως τότε ξεκίνησαν τα δύσκολα και η αληθινή διδασκαλία. «Θα πρέπει να μιλήσουμε για το βιοτικό επίπεδο και για το κατά κεφαλήν εισόδημα, για την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων και τον νόμο της φθίνουσας οριακής χρησιμότητας. Αλήθεια πώς μπορείς να ενσωματώσεις σε εικόνες, μέσα σε ένα λογισμικό, την έννοια του νόμου της φθίνουσας οριακής χρησιμότητας;».

Ο Συμβολογράφος

Συνεχίζοντας το κείμενο, ο καθηγητής Οικονομικών εξηγεί ότι έπρεπε να μάθει ένα νέο πρόγραμμα. Τον συμβολογράφο.

«Στην ουσία, γράφεις εσύ μια λέξη και το πρόγραμμα σου εμφανίζει μια εικόνα- σύμβολο που αντιστοιχεί σε αυτή την λέξη. Εύκολο, έτσι; Για να το δοκιμάσω. “Ο νόμος της ζήτησης είναι η αντίστροφη σχέση μεταξύ τιμής και ζητούμενης ποσότητας. Όταν η τιμή αυξάνεται …”. Για περίμενε. Στη λέξη ‘’ζήτηση’’ δεν μου βγάζει εικόνα. Δεν υπάρχει καταχωρημένη. Και στην λέξη «της» μου βγάζει ένα κορίτσι με ροζ φουστανάκι. Τι κάνω; Η εκμάθηση του συμβολογράφου ήταν μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία. Το κάθε μάθημα ήθελε 3-5 ώρες προετοιμασία.

Οι σκέψεις στο μυαλό μου πολλές. Δεν θα ανταποκριθώ. Έχω τόσα πολλά φέτος. Το πρωί σχολείο. Το απόγευμα το παιδαγωγικό. Να προετοιμαστώ για το ένα, να προετοιμαστώ για το άλλο. Θα έρθει να με δει η επιθεωρήτρια αύριο. Από το παιδαγωγικό θα έρθουν την Τρίτη. Πρέπει να διαβάσω και για τις εξετάσεις. Πρέπει να προετοιμάσω και τα φυλλάδια για την τρίτη λυκείου. Πρέπει, πρέπει, πρέπει...Φοβάμαι. Φοβάμαι πως θα τους απογοητεύσω όλους. Από την επιθεωρήτρια μέχρι τους καθηγητές του παιδαγωγικού, τους μαθητές και τον Διευθυντή του σχολείου. Υπομονή.

Κάπως έτσι, πέρασε το πρώτο τετράμηνο. Περισσότερα μάθαινα εγώ, παρά ο Νικόλας από εμένα. Πήγαινα στο μάθημα φουλ προετοιμασμένος. Έτοιμες οι σημειώσεις μου στον συμβολογράφο και τις διάβαζα. Δίπλα μου πάντα ο Κωνσταντίνος. Ένας φύλακας- άγγελος για τον Νικόλα. Να του μεταφράζει στη νοηματική, να του δίνει νερό και φαγητό, να τον παίρνει πάνω του όταν πονούσε. Και πονούσε πολύ. Χρειαζόταν εγχείρηση στο εξωτερικό. Λόγω πανδημίας, αναβαλλόταν».

Ο συνοδός

Ο καθηγητής, στη συνέχεια, αναφέρθηκε και στον Κωνσταντίνο, τον συνοδό του Νικόλα, ο οποίος, όπως έγραψε, ήταν φίλος, στήριγμα, νοσοκόμος για το Νικόλα.  

«Ο Κωνσταντίνος απέχει πολύ από έναν συνηθισμένο συνοδό ενός μαθητή. Είναι συνοδός, μεταφραστής νοηματικής, φροντιστής, φίλος, στήριγμα, νοσοκόμος… Βλέπετε, έκανε αγώνα για να καταφέρει να πληρώνεται και σαν μεταφραστής και όχι μόνο σαν συνοδός.   Αν σας πω πόσα αμείβεται, θα ντραπείτε όπως ντράπηκα και εγώ, όταν τον ρώτησα. Ένας συνοδός με 2 πτυχία και ένα μάστερ. Ένας συνοδός που κάνει μία από τις πιο εξειδικευμένες δουλειές στον τομέα του αναγκάζεται να δουλεύει και δεύτερη και τρίτη δουλειά τα απογεύματα, για να μπορέσει να ξεχρεώσει το δάνειο των σπουδών του. Ο Κωνσταντίνος για μένα ήταν αυτά τα δύο χρόνια η προσωποποίηση του αγώνα και ένα μυστήριο ανθρώπινης ψυχής, που ακόμα προσπαθώ να καταλάβω».

Δεύτερο τετράμηνο

Σε αυτό το σημείο του κειμένου, ο κ. Αλέξης αναφέρθηκε στην πανδημία του κορωνοϊού και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν κατά τη διάρκεια του lockdown.

«Το δεύτερο τετράμηνο πέρασε με  Lockdown, teams, συμβολογράφο και νοηματική, όλα εναρμονισμένα με ταυτόχρονες συνδέσεις από teams και viber σε διαφορετικές συσκευές, ώστε να μπορέσουμε να διδάξουμε ένα μωρό, δύο άτομα σε τρία σπίτια. Σε ποιον να πούμε τις δυσκολίες; Ποιος έχει και την όρεξη να μας ακούσει. Οι καθηγητές του Νικόλα βρισκόμασταν στο πέλαγος και έπρεπε να μάθουμε κολύμπι. Έρχονται και οι εξετάσεις. Αλήθεια, τι θα γίνει με τις εξετάσεις;

Ο Διευθυντής, σαν καλός καπετάνιος με πείρα, είχε λύσεις στα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζαμε. Δεν είναι εύκολο να έχεις να διαχειριστείς ένα ολόκληρο σχολείο κάτω από συνθήκες πανδημίας και -μέσα σε όλο αυτό- τις ιδιαιτερότητες μιας τέτοιας διδασκαλίας σαν του Νικόλα. Με υπομονή, κατανόηση, επικοινωνία και οργάνωση κατάφερε, αν μη τι άλλο, να μας ανακουφίσει από την πίεση που νιώθαμε ως εκπαιδευτικοί. Στις εξετάσεις δεν εξετάζεται μόνο ο Νικόλας, αλλά και το σύστημα μάθησης που ακολουθήσαμε. Ένα σύστημα που αμφιβάλλω αν έχει ξαναδοκιμαστεί στο παρελθόν σε οποιοδήποτε σχολείο της Κύπρου. Η ειδική εκπαίδευση στο Λύκειο Παλουριώτισσας δεν ήταν μια θεωρία σε κάποιο βιβλίο ή κάποιο πρωτόκολλο σε κάποιο συρτάρι του Υπουργείου. Η ειδική εκπαίδευση, στο λύκειο μας, έπαιρνε μέρα με τη μέρα σάρκα και οστά και γινόταν ολοένα και πιο όμορφη. Και το βασικό συστατικό αυτής δεν θα μπορούσε να ήταν τίποτε άλλο από την αγάπη για διδασκαλία. Την αγάπη για την μάθηση».

Οι πρώτες εξετάσεις

Συνεχίζοντας, ο καθηγητής Οικονομίας αναφέρθηκε στις πρώτες εξετάσεις που έπρεπε να παρακαθήσει ο Νικόλας, από τότε που τον γνώρισε.

«Μέχρι τις εξετάσεις είχαμε γίνει ξεφτέρια στον συμβολογράφο και ύστερα από 8 με 10 ώρες δουλειάς το γραπτό ήταν έτοιμο. Είχαμε γίνει, όμως, ξεφτέρια και σε κάτι πιο σημαντικό. Στην επικοινωνία  με τον Νικόλα. Ξέραμε πότε το μούγκρισμα σήμαινε “ναι”, πότε “όχι” και πότε ήταν ο πόνος που τον τυραννούσε. Στην κάθε εξέταση υπήρχε και ένας δεύτερος καθηγητής να επιτηρεί ότι δεν υπάρχει δολίευση απαντήσεων. Πολλοί έμειναν έκπληκτοι. Άλλοι βγήκαν έξω από την αίθουσα να κλάψουν. Ο Νικόλας όχι απλά κατανοούσε τι του λέγαμε, αλλά επικοινωνούσε μαζί μας σε ένα επίπεδο ζηλευτό για οποιονδήποτε εκπαιδευτικό έχει βρεθεί ποτέ σε αυτή την θέση. Το πείραμα πέτυχε. Ο Διευθυντής μάς στηρίζει, οι συνάδελφοι μάς στηρίζουν, η οικογένεια του Νικόλα μάς στηρίζει. Το Υπουργείο μας δίνει έξτρα δύο περιόδους για προετοιμασία. Πάμε ολοταχώς για τρίτη λυκείου και Παγκύπριες. Εδώ, τα πράγματα  δυσκολεύουν…».

Οι Παγκύπριες

Φυσικά από το κείμενο, δεν θα μπορούσε να λείπει και η αναφορά στις Παγκύπριες και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένα παιδί με αναπηρίες.

«Το να παρακαθίσει ένα παιδί με εγκεφαλική παράλυση στις παγκύπριες εξετάσεις είναι αδύνατον στην Κύπρο. Κι αυτό, διότι δεν προβλέπεται από την νομοθεσία η διαφοροποίηση του γραπτού. Έτσι, η είσοδος στο πανεπιστήμιο, εάν αυτή επιτευχθεί, γίνεται  μέσα από μία κάπως ομιχλώδη διαδικασία με ειδικά κριτήρια, αφού δεν υπάρχει ακόμη η θεσμοθετημένη οδός για την είσοδο των παιδιών αυτών στο Πανεπιστήμιο. Η πλειονότητα των ανθρώπων αντιλαμβάνονται την είσοδο των παιδιών αυτών στο πανεπιστήμιο σαν αχρείαστη, αφού η προοπτική κάποιας εργασίας στο μέλλον είναι μηδαμινή. Μερικοί μπορεί ακόμη να επιχειρηματολογήσουν πως το παιδί απλά θα βασανιστεί για να ικανοποιηθούν τα κοινωνικά θέλω της οικογένειας και των δασκάλων του. Η αλήθεια όμως είναι πως προσφέροντας εκπαίδευση σε τέτοια παιδιά μόνο να μάθουμε μπορούμε».

Η Τρίτη Λυκείου και η εγείρηση

Ο καθηγητής εξηγεί ότι η τελευταία χρονιά στα μαθητικά θρανία για τον Νικόλα, ξεκίνησε με δυσκολία, αφού βρισκόταν στο εξωτερικό για εγχείρηση.

«Η τρίτη λυκείου ξεκίνησε παγωμένα. Ο Νικόλας βρίσκεται στο εξωτερικό για εγχείρηση. Επικοινωνούμε με την οικογένεια και μαθαίνουμε τα νέα. Το νοσοκομείο προσφέρει όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό για να γίνουν τα μαθήματα διαδικτυακά.  Άντε πάλι το teams. Ένα σχολείο, ένα σπίτι και ένα νοσοκομείο ενώνονται για να γίνει το μάθημα. Αλλά οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές από τις άλλες φορές. Ο Νικόλας με εγχειρήσεις σπονδυλοδεσίας και άλλες βρίσκεται σε ειδικά διαμορφωμένο κρεβάτι για να μην μπορεί να κινείται καθόλου. Χλωμός, αδύναμος να προσπαθεί να κρατήσει τα μάτια του ανοικτά να παρακολουθήσει. Το θέλει. Το ξέρω ότι το θέλει. Με είδε και το είδα στα μάτια του που χάρηκε. Δεν θέλει να κόψει πίσω στην τρίτη λυκείου. Ο σύνδεσμος με το σχολείο υπάρχει ακόμη και σε αυτή την κατάσταση. Και του αρέσει. Γιατί πάντα του άρεσε να μαθαίνει. Τον είδα όμως και ράγισε η καρδιά μου. Μου κόπηκαν τα λόγια. Τι να διδάξω; Γιατί να διδάξω; Τι κάνω εγώ εδώ; Για ποιον το κάνω; Δεν μπορώ. Δεν μπορώ. Σας παρακαλώ, απλά δεν μπορώ. Δεν είμαι καθηγητής. Είμαι άνθρωπος. Πονάω μαζί του. Δεν τον λυπάμαι. Ποτέ δεν τον λυπήθηκα.

Ο Νικόλας επέστρεψε στην Κύπρο μετά από τρεις βδομάδες. Ξεκίνησε αμέσως το σχολείο. Το ήθελε τόσο πολύ. Βρισκόταν ακόμη σε φάση ανάρρωσης. Κάποτε, κοιμόταν ενώ του μιλούσα. Έχασα πολύ διδακτικό χρόνο και η ύλη της τρίτης λυκείου φοβερά απαιτητική. Γέμισα με άγχος. Έξτρα περιόδους μάθημα στις κενές και δώσ’ του μάθημα να βγει η ύλη. Κόλλησε ο Νικόλας και  ο Κωνσταντίνος κόβιντ και λέω πάει, το χάσαμε το στοίχημα. Και άντε τώρα να εξηγήσεις πως έγινε και δεν τελείωσες την ύλη. Με τι μούτρα;

Τελικά η ύλη βγήκε, αλλά θα έπρεπε να διαβάσουν στο σπίτι ο Νικόλας με τον Κωνσταντίνο περισσότερο από άλλες φορές. Δεν πρόλαβα να κάνω καλή επανάληψη και ο μαθητής την χρειαζόταν. Βασίστηκα στον φύλακα- άγγελό του Κωνσταντίνο γι’ αυτό».

Η εξέταση

Όπως περιγράφει ο κ. Αλέξης «τη μέρα της εξέτασης ήμουν γεμάτος άγχος. Δεν έκανα εύκολο γραπτό. Δεν χαρίστηκα στον Νικόλα. Ο βαθμός δυσκολίας θα έπρεπε να ήταν όσος ήταν και για υπόλοιπους μαθητές της τρίτης λυκείου. Στην τελική, την ίδια αξία πρέπει να έχει το απολυτήριο, όπως και σε όλους τους άλλους μαθητές. Και μέσα στο άγχος μου, ο μαθητής μου ο Νικόλας, μου αποκάλυψε την ουσία της δουλειάς μου. Την καθαρή χαρά της μάθησης!

Κατέφθασε στην αίθουσα όλο ζωντάνια και ενέργεια. Τον ρώτησα αν διάβασε. Φώναξε το “Ναι” του τόσο δυνατά και καθαρά που μου σηκώθηκε η τρίχα. Βρε, αυτός μιλά, λέω στον Κωνσταντίνο. Τώρα που σταμάτησε να πονά τα λέει καθαρά, μου απάντησε. Τον κοίταξα διεξοδικά. Είχε αναρρώσει πλήρως από τις εγχειρήσεις. Είχε βάλει πίσω το βάρος που του έλειπε και με την σπονδυλοδεσία έδειχνε τώρα πια ένα στητό και όμορφο αντράκι. Τον χάρηκα.

Ξεκίνησα την εξέταση. 60 σελίδες γραπτό στον συμβολογράφο. 50 ερωτήσεις. Άλλες πολλαπλής επιλογής, άλλες σωστό ή λάθος, άλλες αντιστοίχιση. Ο Νικόλας δεν κρατιόταν. Δεν έχω δει ποτέ μου μαθητή να χαίρεται εξέταση με τέτοιο πάθος. Η ενέργειά του ξεχείλιζε σε κάθε του απάντηση. Σαν να μου έλεγε εγώ είμαι ο μαθητής σου και ήρθα διαβασμένος. Τα ξέρω. Με όλα αυτά που πέρασα θα σε βγάλω ασπροπρόσωπο. Το χάρηκε πολύ. Το χάρηκα πολύ. Και όταν πια τελείωσε μια εξαντλητική εξέταση 1:30  ώρας με διπλή ανάγνωση/μετάφραση στην νοηματική, ήμουν σίγουρος πως ο Νικόλας έζησε την εμπειρία της τρίτης λυκείου όπως έπρεπε.

Η καθαρή χαρά

«Ο Νικόλας ήθελε πάντα να κάνει μάθημα. Όταν αστειευόμενος του έλεγα να πάμε βόλτα στην αυλή αντί να κάνουμε μάθημα, αυτός μούτρωνε. Στην αρχή, με παραξένευε. Τώρα, όχι πια. Ο Νικόλας χαίρεται τη μάθηση για αυτό που είναι. Δεν αποζητά κάτι από αυτήν. Δεν περιμένει αντάλλαγμα. Δεν περιμένει την Ιθάκη. Χαίρεται το ταξίδι, χωρίς να προσβλέπει σε προορισμό. Δεν θέλει τον βαθμό για να μπει στο πανεπιστήμιο. Δεν θέλει το απολυτήριο για να βρει δουλειά. Ο μαθητής μου ο Νικόλας απολαμβάνει την καθαρή χαρά της γνώσης».

Το τελευταίο τετράμηνο

Φτάνοντας προς το τέλος του κειμένου, ο καθηγητής του Νικόλα, αναφέρθηκε στο τελευταίο τετράμηνο. «Τους τελευταίους μήνες έμεινα και πάλι πίσω στην ύλη. Έχασα 4 μαθήματα από αργίες και εκδρομή και έπρεπε να τα αναπληρώσω. Το έκανα. Αλλά τώρα πια, για άλλους λόγους. Δεν με ένοιαζε να δικαιολογηθώ σε κανέναν. Σταμάτησα να προετοιμάζω το μάθημα στον συμβολογράφο. Το έκανα ζωντανά όπως και σε όλους τους άλλους μαθητές. Του έκανα ερωτήσεις ζωντανά. Αστεία πολλά και γέλια. Επικοινωνούσα άριστα και το χαιρόμουν. Ποια ύλη; Ποιος Διευθυντής; Ποια επιθεωρήτρια; Ποιο Υπουργείο; Εδώ η ψυχούλα μου συναντούσε την ψυχούλα του μαθητή μου. Εδώ, νιώθω εκπαιδευτικός».

Η συνέχεια…

«Το Πανεπιστήμιο Κύπρου συζητά με την οικογένεια του Νικόλα για να σπουδάσει ο Νικόλας Παιδαγωγικά. Εάν ο Νικόλας το επιθυμεί και για όσο το επιθυμεί, θα πρέπει να σταθεί δίπλα του η πολιτεία. Γιατί, απλούστατα, αυτό είναι το σωστό. Άποψη μου είναι πως το Πανεπιστήμιο Κύπρου θα πρέπει πρώτα από όλα να δώσει στον Κωνσταντίνο (εάν και αυτός το θέλει) την ευκαιρία ενός διδακτορικού προγράμματος και- μέσα από την μελέτη της περίπτωσης του Νικόλα- να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με την ειδική εκπαίδευση. Είναι μια χρυσή ευκαιρία παραγωγής ακαδημαϊκού έργου… μια χρυσή ευκαιρία παραγωγής πολιτισμού!

 Σήμερα, αποχαιρέτησα τον μαθητή μου τον Νικόλα. Συγκινήθηκα. Είχα καιρό να κλάψω…».