Το πρώτο αυτοκίνητο στην Κύπρο, η πορεία των πινακίδων και πώς έβαζαν καύσιμα

Το να είναι οποιοσδήποτε πολίτης κάτοχος ενός αυτοκινήτου, εν έτη 2022 στην Κύπρο, δεν θεωρείται πολυτέλεια αλλά πρώτη ανάγκη. Τα πράγματα όμως, δεν ήταν πάντοτε έτσι, αφού εάν κάποιος γυρίσει το χρόνο ένα αιώνα πίσω, θα διαπιστώσει ότι ελάχιστα είναι τα αυτοκίνητα που υπήρχαν στη χώρα, όπως επίσης και οι υποδομές για τις μετακινήσεις των πολιτών. Δεν υπήρχαν επίσης ούτε μηχανικοί, αλλά ούτε και βενζινάδικα όπως υπάρχουν σήμερα και γενικότερα τίποτα σήμερα που θεωρούμε δεδομένο, δεν ήταν για τους ανθρώπους εκείνης της εποχής.

Ένας άνθρωπος που λατρεύει τα αυτοκίνητα και κατ’ επέκταση τις αντίκες, ο κ. Χριστόφορος Σωφρονίου από τη Λεμεσό, τρέχει εδώ και τριάντα περίπου χρόνια μια έρευνα για την ιστορία του αυτοκινήτου στην Κύπρο.

Ο κ. Σωφρονίου σπούδασε ηλεκτρονικά αεροσκαφών στο Περθ της Σκωτίας κι όταν επέστρεψε στην Κύπρο, άρχισε να δουλεύει σε ημικρατικό οργανισμό. Ταυτόχρονα όμως, του άρεσε η ταχύτητα και τα αυτοκίνητα. Έτσι στον ελεύθερό του χρόνο ασχολήθηκε με τη Λέσχη Αυτοκινήτου Λεμεσού, στην οποία εντάχθηκε ως μέλος, ενώ έκανε και κάποια σεμινάρια για αγωνοδίκης. Τελικά, αφού έτρεξε σε 2-3 αγώνες ράλι έκανε στροφή στις αντίκες. Ήταν μάλιστα εκ των δημιουργών της λέσχης παλαιού αυτοκινήτου Λεμεσού.

«Το 2007 άρχισα να κάνω έρευνα για την ιστορία του αυτοκινήτου. Ήθελα να μάθω πότε ήρθε το πρώτο αυτοκίνητο στην Κύπρο. Πήγαινα στην βιβλιοθήκη Λεμεσού, άνοιγα τις εφημερίδες και έψαχνα. Ξεκίνησα από το 1905 κα προχωρούσα. Τελικά βρήκα ότι στις 8 Δεκεμβρίου 1907 ήρθε το πρώτο αυτοκίνητο στην Κύπρο».

Ο πρώτος ιδιοκτήτης οχήματος

Το πρώτο αυτοκίνητο λοιπόν, το έφερε ο 29χρονος Ιωάννης Πιερής από τη Λεμεσό και ήταν μάρκας Peugeot. Ο Ιωάννης Πιερής, σύμφωνα με τον κ. Σωφρονίου, σπούδασε ιατρός στη σχολή Παστέρ, στο Παρίσι. Έμεινε εκεί με την γυναίκα του και έκαναν ένα παιδί, τον Πάρη. Τον Οκτώβριο του 1907 επέστρεψαν στην Κύπρο και το Δεκέμβριο έφερε με το πλοίο από τη Λάρνακα και αποβίβασε το αυτοκίνητό του.

«Το οδήγησε μέσα από ένα χωματόδρομο και από τη Λάρνακα το πήρε στη Λεμεσό σε τρεισήμισι ώρες, που ήταν τότε ρεκόρ χρόνου, γιατί πριν την άφιξη των αυτοκινήτων χρειάζονταν περίπου μια μέρα για να πας από τη μια πόλη στην άλλη, με την άμαξα. Δυστυχώς αυτό το αυτοκίνητο δεν υπάρχει πουθενά πια και ήταν πολύ δύσκολο να τους εντοπίσω, γιατί ο γιος του Ιωάννη Πιερή, ο Πάρης έζησε τη ζωή του, δεν έκανε απογόνους και έτσι σταμάτησε το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας. Η μοναδική απόγονος που ζει σήμερα, είναι η αδελφότεκνη της γυναίκας του Πάρη και μου είπε την ιστορία όπως την έμαθε από τον Πάρη».

Η ιδέα του Ιωάννη Κολακκίδη και ποιος ήταν ο πρώτος αδειούχος οδηγός

Σύμφωνα με τα καταγεγραμμένα στοιχεία που έχει ενώπιόν του, από την έρευνά του, το δεύτερο αυτοκίνητο το έφερε στην Κύπρο ο Ιωάννης Κολακκίδης, επίσης από τη Λεμεσό, πατέρας του μετέπειτα δημάρχου της πόλης, Φωτάκη Κολακκίδη.

«Μίλησα με τον Φωτάκη όταν ήταν 85 χρονών και μου είπε ότι ο πατέρας του έφερε από την Αμερική ένα Willys-Overland και στη συνέχεια έφερε άλλα δύο, για να κάνει εκδρομές.

Ο Κολακκίδης άρχισε το 1911 να διαφημίζει ότι έκανε εκδρομές από τη Λεμεσό στο Κολόσσι. Τότε για να πας από τη Λεμεσό στο Κολόσσι ήταν μεγάλη εκδρομή. Έτσι σιγά σιγά άρχισαν κι άλλοι να φέρνουν τα δικά τους αυτοκίνητα.

Από το 1911 εξάλλου, η βρετανική Κυβέρνηση άρχισε να βγάζει άδειες οδηγού, ώστε να είναι κάπως πιο ελεγχόμενη η κατάσταση και να μην διακινείται οποιοσδήποτε χωρίς να ξέρει να οδηγεί. Ο πρώτος που έβγαλε άδεια ήταν ο Γεώργιος Τούμπας από τη Λάρνακα, με εξεταστή τον Κέντ, ένα Βρετανό που είχε φήμη ότι ήταν πολύ αυστηρός.

Η εξέταση πήρε πάρα πολλές ώρες, όπως μου είπε ο εγγονός του που τον έζησε. Την επόμενη ημέρα τον ενημέρωσε ο εξεταστής ότι κατάφερε να πάρει την άδεια και του την παρέδωσε. Του είπε μάλιστα, “συγχαρητήρια για το νέο σου επάγγελμα”. Αντιλαμβάνεστε ότι το 1911 δεν έβγαζε κάποιος άδεια για ευχαρίστηση, αλλά ήταν για δουλειά. Μετά ο Ιωάννης Κολακκίδης που είχε φέρει τα τρία αυτοκίνητα, προσέλαβε τον Γεώργιο Τούμπα για να οδηγεί ένα από τα αυτοκίνητά του και να κάνει εκδρομές».

Οι πρώτες αντιπροσωπίες οχημάτων

Βλέποντας τον ενθουσιασμό που επικράτησε ανάμεσα στους Κύπριους με τις αφίξεις των πρώτων οχημάτων, πολύ νωρίς ήρθε η ιδέα για δημιουργία των πρώτων αντιπροσωπειών οχημάτων στο νησί και κατά το 1915, άνοιξε ο πρώτος οίκος, όπως χαρακτηριζόταν, οχημάτων.

«Ένας από αυτούς, ήταν ο Γ.Π. Μαυροΐδη. Ο Μαυροΐδης ήταν πράκτορας ατμόπλοιων στην Λάρνακα. Μόλις είδε στις εκφορτώσεις ένα αυτοκίνητο, αυτό του Πιερή, σκέφτηκε να φέρνει και να πουλά. Λίγο καιρό μετά την άφιξη του πρώτου αυτοκινήτου, άρχισε να διαφημίζει ότι το ατμόπλοιο του έφερε το Peugeot του Πιερή στη Λεμεσό. Τους έλεγε ότι η Peugeot έχει τρία εργοστάσια στη Γαλλία κι όποιος θέλει να αποταθεί στον οίκο του.

Ανακάλυψα λοιπόν μέσα από την έρευνα ότι ο Μαυροΐδης ήταν ο πρώτος αντιπρόσωπος αυτοκινήτων στην Κύπρο και έφερνε τα Chevrolet».

Ακολούθως, άρχισε μια άλλη εταιρεία να φέρνει κι εκείνη αυτοκίνητα. Ήταν ο οίκος Β.Σ. Πετρίδη, που έφερνε τα οχήματα Ford. Πήγαινε στα πανηγύρια για να προωθήσει τη διαφήμισή του και να πουλήσει. Ουσιαστικά, ο Πετρίδης αγόραζε τα άλογα και την άμαξα των ανθρώπων και τους πουλούσε αυτοκίνητα, σύμφωνα με τον κ. Σωφρονίου.

«Αγόραζαν βενζίνη από έμπορο, χάνια ή μπακάλικα»

Ένα άλλο πρόβλημα το οποίο φαίνεται να είχαν οι πρώτοι ιδιοκτήτες οχημάτων, ήταν η αγορά καυσίμων, αφού εκείνα τα πρώτα χρόνια που τα οχήματα διακινούνταν στην Κύπρο, δεν υπήρχαν τα βενζινάδικα, που σήμερα βρίσκονται σε κάθε γειτονιά.

«Τη βενζίνη την αγόραζαν από έμπορο ή από τα χάνια, δηλαδή τα πανδοχεία όπου διέμεναν για το βράδυ, ώστε το επόμενο πρωί να συνεχίσουν τη διαδρομή τους. Επίσης, βενζίνη πωλούσαν και κάποια μπακάλικα, μέσα σε ττενεκκέ. Τρυπούσαν τον ττενεκέ και έβαζαν μόνοι τους βενζίνη. Τότε υπήρχαν δύο εταιρείες με καύσιμα. Η Socony Vacuum και η Shell. Σιγά σιγά άρχισαν να έρχονται τα βενζινάδικα».

Όσον αφορά τη συντήρηση των οχημάτων, από τη μέχρι σήμερα έρευνά του, εντόπισε τους πρώτους μηχανικούς σε δύο πόλεις, την Πάφο και την Λεμεσό.

«Ο πρώτος μηχανικός της Λεμεσού ήταν ο Νέστορας, που από παιδί δούλευε στο μεταλλείο του Αμιάντου. Ήταν ο προστατευόμενος του διευθυντή. Ο πατέρας του Νέστορα πήγαινε στο μεταλλείο και πουλούσε τα προϊόντα του. Μια μέρα βρέθηκε κοντά στους βράχους που θα ανατίναζαν για να βγάλουν μετάλλευμα και τελικά σκοτώθηκε. Τότε, πήγαινε η χήρα με τον γιο της τον Νέστορα. Τους πρότεινε είτε να τους δώσει ένα ποσό ως αποζημίωση ή να τους δώσει ένα μικρότερο ποσό και να πάρει τον μικρό Νέστορα να τον μεγαλώσει. Η χήρα επέλεξε το δεύτερο και ο μικρός μεγάλωσε στο μεταλλείο. Εκεί εκπαιδεύτηκε και όταν μεγάλωσε έγινε ο πρώτος μηχανικός της Λεμεσού.

Όσον αφορά τον πρώτο μηχανικό της Πάφου, ήταν σε ένα στρατόπεδο στον Καράολο της Αμμοχώστου και εκεί μορφώθηκε από τους Βρετανούς και έγινε μετά μηχανικός στην Πάφο. Πρόκειται για τον Γιάννη Χατζηπασχάλη. Άρα οι μηχανικοί τότε, είχαν κάποια εμπειρία από χώρους που δούλευαν Βρετανοί».

Παράλληλα, ο πρώτος άνθρωπος που σκέφτηκε ότι θα χρειάζονταν λάστιχα και εξαρτήματα, για τα οχήματα ήταν ο Δημήτριος Δημάδης, που στη συνέχεια έφερνε στην Κύπρο τα οχήματα Alfa Romeo, Triumph, Lancia και τα Fiat.

«Ο Δημάδης έφτιαξε την πιο μεγάλη σε χρόνο αντιπροσωπία οχημάτων στην Κύπρο, η οποία πλέον δεν υπάρχει. Άρχισε λοιπόν ο Δημάδης να φέρνει λάστιχα, όπως και κάποιοι άλλοι. Έτσι έγινε ο πρώτος που έφερε στην Κύπρο».

Πώς άλλαξαν οι πινακίδες οχημάτων

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και ο τρόπος που διέθεταν τις πινακίδες οχημάτων στην Κύπρο, τα πρώτα χρόνια. Συγκεκριμένα, το 1919, η Κυβέρνηση αποφάσισε ότι πέραν των αδειών, θα έπρεπε να τηρεί και ένα μητρώο των αυτοκινήτων και να έχουν αριθμούς. Τον Ιανουάριο του 1920, λοιπόν, εγγράφηκαν τα πρώτα αυτοκίνητα.

«Αν ταξιδέψει κάποιος πίσω στο χρόνο και σκεφτεί, θα διαπιστώσει ότι για τους παλιούς που δεν διακινούνταν και πολύ, η Κύπρος ήταν μεγάλη. Άρα η Κυβέρνηση αποφάσισε να εγγράφει οχήματα με αύξων αριθμό, του οποίου προηγείτο το πρώτο γράμμα της πόλης. Για τη Λευκωσία ήταν το “Ν” για τη Λεμεσό το “LL”, για την Κερύνεια το “Κ”, για την Λάρνακα το “L”, για την Αμμόχωστο το “F”, και για την Πάφο το ‘P’. Αποφάσισαν να το κάνουν έτσι, γιατί δύσκολα τα οχήματα μετακινούνταν από πόλη σε πόλη.

Μετά από κάποια χρόνια όταν αυξήθηκαν τα οχήματα και βελτιώθηκαν, αντάλλαζαν πόλεις. Έτσι τα έκαναν όλα να ξεκινούν από “N” που ήταν η πρωτεύουσα την 1η Νοεμβρίου 1930 και απλά ακολουθούσε αύξων αριθμός μόνο. Όταν έφθασε κοντά στο 5000 ο αύξων αριθμός, αποφάσισαν να φύγουν και το “N” κι έμειναν μόνο οι αριθμοί. Φθάσαμε τελικά στο “9999”.

Τότε είπαν να προσθέσουν μπροστά από τα νούμερα το αγγλικό αλφάβητο και το πρώτο αυτοκίνητο που ενεγράφη ήταν το “Α1”, την 1η Ιουνίου 1950. Το 1955 περίπου καλύφθηκε όλο το αλφάβητο. Έφθασαν στο “Υ999” πολύ γρήγορα και τότε έβαλαν δύο γράμματα, έκαναν το πρώτο νούμερο “ΑΑ1”, το οποίο άντεξε μέχρι τη δεκαετία του 1990. Υπήρχε επίσης διαφορετικό γράμμα για τα ενοικιάσεως, το “Ζ” και για τα ταξί ήταν το “Τ”.

Το αυτοκίνητο που του έκανε εντύπωση

Μέσα από την έρευνα του, ο κ. Σωφρονίου είδε πάρα πολλά μοντέλα οχημάτων, μεταξύ των οποίων και κάποια πολύ σπάνια, που του προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση, όπως ήταν το «Amphicar». Επρόκειτο για ένα γερμανικό αυτοκίνητο, το οποίο έμπαινε μέσα στο νερό.

«Αυτός που το έφερε ήταν ένας Βαρωσιώτης, ο οποίος ασχολείτο με ηλεκτρικά. Πήγε σε μια έκθεση στη Γερμανία και μόλις το είδε ενθουσιάστηκε. Βρήκα ποιος ήταν ο ιδιοκτήτης και μιλήσαμε. Ήταν ο Θάσος Γεωργιάδης.

Έμπαινε μέσα στο νερό και είχε προπέλα στο πίσω του μέρος. Μια φορά τον είδαν όπως μου είπε, να μπαίνει στη θάλασσα και πήραν την Αστυνομία να τους ενημερώσουν ότι έπεσε ένα αυτοκίνητο στη θάλασσα».

  *Οποιοσδήποτε θέλει να επικοινωνήσει με τον κ. Χριστόφορο Σωφρονίου για πληροφορίες για την ιστορία του αυτοκινήτου, το τηλέφωνό του είναι 99530341.