Οι εκλογές στην εποχή της υπέρβασης-Η βούληση της βάσης και τα σημεία των καιρών

Η λέξη που χρησιμοποιείται για τις συμφωνίες συνεργασίας του Νίκου Χριστοδουλίδη με το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ, η οποία τείνει να εξελιχθεί σε σλόγκαν, είναι η υπέρβαση. Γιατί ξέρουν πως δεν συμφωνούν σε όλα. Ενδεχομένως γιατί η σύμπλευση ενός μέλους της διακυβέρνησης Αναστασιάδη με δύο κόμματα που ανήκαν στην αντιπολίτευσή της έρχεται με μια βαλίτσα προκλήσεις. Κι επειδή το κάθε μέρος ξεκίνησε από μια διαφορετική αφετηρία και τα βρήκαν κάπου στη μέση, στη βάση συγκλίσεων που πέτυχαν.

Η πραγματικότητα είναι -και την έχουμε δει πολλές φορές στο παρελθόν- πως όταν θέλεις να βρεις συγκλίσεις βρίσκεις. Πως τα προεκλογικά προγράμματα είναι κύκλοι που, αν υπάρχει η απαιτούμενη πολιτική βούληση, όχι απλώς τετραγωνίζονται αλλά μετατρέπονται σε οποιοδήποτε γεωμετρικό σχήμα βολεύει. Κι ίσως άλλες συμμαχίες του παρελθόντος να είχαν μεγαλύτερες ιδεολογικές αποστάσεις από ότι αυτή του Νίκου Χριστοδουλίδη με τα κόμματα του Κέντρου. Ακόμη και η προσπάθεια στην οποία αναλώθηκαν το ΔΗΚΟ με το ΑΚΕΛ στις αρχές του 2022 για τη δημιουργία κοινού αντιπολιτευτικού μετώπου, διαφάνηκε τελικά πως είχε ως βασικό συνδετικό κρίκο τη γεωγραφία της αντιπολίτευσης παρά την ιδεολογική συνάφεια και την απόλυτη σύγκλιση θέσεων και αυτό δεν θεωρείτο αποτρεπτικός παράγοντας.

Φυσικά και θα γίνει πολλή συζήτηση μέχρι τις εκλογές για τις διαφορές που χωρίζουν την ΕΔΕΚ από τον Νίκο Χριστοδουλίδη στο Κυπριακό. Και θα βρεθούν κι άλλα σημεία διαφωνίας στον δρόμο. Επειδή ούτε το ένα κόμμα του Κέντρου ούτε το άλλο επέλεξαν αυτόν τον υποψήφιο επειδή ταυτίζονταν πλήρως ιδεολογικά μαζί του και ουδέποτε ισχυρίστηκαν κάτι τέτοιο. Στην πραγματικότητα τον επέλεξαν επειδή τον θεωρούσαν την καλύτερη επιλογή που είχαν ενώπιον τους αφού απέτυχε η προσπάθεια για μια ευρύτερη συνεργασία, επειδή βρήκαν κοινά σημεία και προσεγγίσεις μαζί του και επειδή ήταν η επιλογή της βάσης τους, την οποία έκριναν ορθό να αφουγκραστούν.

Και αυτή δεν είναι η μοναδική φορά που έγινε κάτι τέτοιο ενόψει των Προεδρικών Εκλογών του 2023. Η επιμονή του ΑΚΕΛ στην απόρριψη της υποψηφιότητας Νικόλα Παπαδόπουλου και στην προώθηση μίας ανεξάρτητης, εξωκομματικής υποψηφιότητας, ήταν απότοκο της ανάγνωσης που έκανε η ηγεσία για τις επιθυμίες της βάσης. Θεωρούσαν, δηλαδή, πως αφενός οι ΑΚΕΛικοί δεν θα μπορούσαν να συνταυτιστούν με τον πρόεδρο του ΔΗΚΟ και αφετέρου ότι η κοινωνία έχει γυρίσει την πλάτη στα κόμματα και αναζητούσε λύσεις πέραν από αυτά, χωρίς τα βαρίδια που κουβαλούν. Κι αυτός ήταν ένας από τους λόγους που επέλεξε τον μοναχικό δρόμο με υποστήριξη της υποψηφιότητας του Ανδρέα Μαυρογιάννη, μίας προσωπικότητας που θεωρούν ότι διαθέτει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που αναζητούσε η βάση και που κινείτο στις παρυφές της πολιτικής, χωρίς να αποτελεί μέρος του συστήματος.

Η αλήθεια είναι πως τα τελευταία χρόνια η συμπεριφορά του εκλογικού σώματος έχει αλλάξει. Στις Βουλευτικές Εκλογές του 2021 επτά κόμματα που έμειναν εκτός Βουλής συγκέντρωσαν περίπου 50,000 ψήφους. Ψήφοι που σε μια άλλη εποχή διοχετεύονταν προς τα παραδοσιακά κόμματα, όπως και αυτές των σχεδόν 200,000 ψηφοφόρων που δεν πήγαν καν στην κάλπη. Όλοι αυτοί, για τους δικούς τους λόγους, κρατούν αποστάσεις από τα κόμματα. Αναζητούν λύσεις αλλού ή απέχουν εντελώς από την εκλογική διαδικασία. Και πάνω σε όλους αυτούς και την αποστροφή τους επενδύουν όλοι αυτοί οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι -που σε αυτές τις εκλογές αναμένεται να σπάσουν ρεκόρ συμμετοχής- με τις υπερκομματικές τους προτάσεις στον λαό.

Οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις έπρεπε με κάποιο τρόπο να αντιδράσουν σε αυτό το φαινόμενο. Να βρουν τρόπους, αν όχι να επιστρέψουν κοντά τους οι δυσαρεστημένοι που αναζητούσαν άλλες λύσεις, τουλάχιστον να μην χάσουν άλλους ψηφοφόρους. Γι’ αυτό και κάποια κόμματα, το καθένα με τον δικό του τρόπο, επέλεξαν αυτό το χρονικό σημείο να κάνουν την υπέρβαση. Χωρίς να είναι ολοκληρωμένη η εικόνα, αφού εκκρεμούν οι αποφάσεις της ΔΗΠΑ-Συνεργασίας και των Οικολόγων, γνωρίζουμε ήδη πως ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ επέλεξαν τον δρόμο που άνοιξαν οι βάσεις τους και φαινόταν ξεκάθαρα στις δημοσκοπήσεις, ενώ και το ΑΚΕΛ μπορεί να υποστηρίξει το ίδιο, παρόλο που οι δικές του σφυγμομετρήσεις δεν γίνονταν στη δημόσια σφαίρα. Αντιθέτως, ο ΔΗΣΥ και το ΕΛΑΜ έκαναν την πλέον παραδοσιακή επιλογή, καταθέτοντας ενώπιον του λαού τις υποψηφιότητες των προέδρων τους.

Αν και προφανώς η βούληση των ψηφοφόρων δεν ήταν το μοναδικό κριτήριο, καθώς και οι τρεις πολιτικές δυνάμεις φρόντισαν να βασίσουν τις συμφωνίες τους σε προγραμματική υποδομή, φαίνεται ότι ο συντονισμός των κεραιών των κομμάτων με τους ψηφοφόρους αποτελεί πλέον πολιτική τάση. Ζούμε, άλλωστε, σε μία εποχή που μερίδα του κόσμου άρχισε να αγνοεί τις κομματικές οδηγίες και να ψηφίζει είτε με ποιοτικά κριτήρια, είτε με στόχο την έκφραση αντίδρασης. Δεν θεωρείται αυτονόητη η υιοθέτηση της πρότασης του κόμματος, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται μια διαφορετική επιλογή ακριβώς ως ένδειξη δυσαρέσκειας προς το κόμμα.

Η υπέρβαση εκ των πραγμάτων έρχεται με τις διαφωνίες της και την απουσία της κλασικής συνταύτισης μεταξύ κομμάτων και υποψηφίων. Την οποία, έτσι κι αλλιώς, δεν φαίνεται να αναζητούν πλέον οι πολίτες, προτάσσοντας άλλα κριτήρια και χαρακτηριστικά στις επιλογές τους. Αυτές οι διαφορές είναι ενδεχομένως μικρότερες από το χάσμα που θα δημιουργείτο με τους ψηφοφόρους, εάν έκαναν επιλογές που δεν λάμβαναν υπόψη τις επιθυμίες τους και εκ των υστέρων θα έτρεχαν να στήσουν γέφυρες για να φτάσουν σ’ αυτούς που πέρασαν στην άλλη πλευρά. Και κάπου εκεί φαίνεται να εντοπίζουν τα κόμματα το μεγαλύτερο υπέρ της υπέρβασης.   

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Δημοσκόπηση REPORTER: Η πρόθεση ψήφου, τα σενάρια Β' γύρου και οι συσπειρώσεις
• Το εργαλείο των δημοσκοπήσεων, η εικόνα της στιγμής και τάση αποσυσπείρωσης
• Τα social media βγάζουν Πρόεδρο-Οι δυναμικές επτά μήνες πριν τις εκλογές