Από την ταμπέλα στην οθόνη-Η πολιτική διαφήμιση απέναντι στη δυσφήμιση

Με τις εκλογές να πλησιάζουν μπαίνουμε σιγά σιγά στην περίοδο που θα κάνει πιο δυναμικά την εμφάνισή της η πολιτική διαφήμιση, μια διαδικασία που αναμένεται να κορυφωθεί τις τελευταίες εβδομάδες πριν από την 5η Φεβρουαρίου. Αν και οι πολιτικοί διαφημίζουν τους εαυτούς τους και τις προτάσεις τους με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, ακόμη δεν μπήκαμε στην περίοδο των πολλών διαφημίσεων για τις Προεδρικές Εκλογές και μέχρι σήμερα το πληρωμένο σκέλος της διαφήμισης αφορά κυρίως καταχωρήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Αν και στην Κύπρο, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η πολιτική διαφήμιση δεν προσλαμβάνει τον ρόλο και τις διαστάσεις που έχει στις ΗΠΑ, που μέχρι και οι υποψήφιοι σερίφηδες κάνουν μακροσκελή τηλεοπτικά σποτ, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των προεκλογικών διεργασιών. Σε γενικές γραμμές, η διαφήμιση που έχουμε στον τόπο μας είναι θετική, δηλαδή αποσκοπεί στην προβολή του υποψήφιου και των προτάσεών του ή του κόμματος, όμως στο παρελθόν υπήρξαν και περιπτώσεις αρνητικής διαφήμισης, στην οποία στοχοποιείται ο αντίπαλος.

Οι διαφημίσεις είναι χρήσιμες για τα επιτελεία, όχι επειδή δεν υπάρχει αρκετή πληροφόρηση για την υποψηφιότητα (το αντίθετο μάλιστα) αλλά γιατί μέσα από αναρτήσεις, τηλεοπτικά σποτ, έντυπες καταχωρίσεις και άλλες μεθόδους για τις οποίες πληρώνουν, μπορούν να ελέγξουν πλήρως το αφήγημα, αφού προβάλλουν αυτά που οι ίδιοι θα ήθελαν χωρίς αντίλογο. Σε αντίθεση με οτιδήποτε έχει διαλογικό χαρακτήρα ή ανακοινώσεις και άλλου είδους παρεμβάσεις, οι διαφημίσεις είναι καθαρά δικό τους δημιούργημα και δεν εξαρτώνται από την επικαιρότητα ή τις τοποθετήσεις άλλων υποψηφίων.  

Παράλληλα, οι πολιτικές διαφημίσεις δίνουν τη δυνατότητα στους υποψηφίους να «εισβάλουν» στη ζωή ψηφοφόρων που δεν ενδιαφέρονται να τους ακούσουν και αυτή είναι ίσως η πιο σημαντική τους αποστολή, καθώς η έλλειψη ενδιαφέροντος δεν σημαίνει απαραίτητα και μη πρόθεση ψήφου. Εμφανίζονται ενώ κοιτάζουν το facebook και το Instagram τους, ενώ αναζητούν κάτι σε μια ιστοσελίδα. Τις ακούνε στο ραδιόφωνο ενώ οδηγούν και τις βλέπουν απέναντί τους στις διαφημιστικές πινακίδες. Ξεπηδούν στο διαφημιστικό διάλειμμα της αγαπημένης τους σειράς ή πριν ξεκινήσει το βίντεο που θέλουν να παρακολουθήσουν στο youtube. Με αυτούς τους τρόπους τα μηνύματα φτάνουν ακόμη και στη μερίδα εκείνη του εκλογικού σώματος που κάνει συνειδητές προσπάθειες για να τα αποφύγει. Η διαφήμιση στο διαδίκτυο είναι συνήθως πιο φτηνή και πιο εύκολη, γι’ αυτό και αναμένεται μερικοί από τους υποψηφίους, με πιο χαμηλά μπάτζετ, να περιοριστούν αποκλειστικά σε αυτήν.

Όπως και στις διαφημίσεις προϊόντων και υπηρεσιών, στόχος και της πολιτικής διαφήμισης είναι οι υποψήφιοι να πείσουν πως η δική τους πρόταση είναι καλύτερη και πιο συμφέρουσα από τις υπόλοιπες. Στην πραγματικότητα όλοι προωθούν το ίδιο πράγμα: Όραμα, πρόγραμμα διακυβέρνησης, ικανότητα ενάσκησης εξουσίας κτλ. Συνεπώς, θα πρέπει να πείσουν (και) μέσα από τη διαφήμιση, ότι τα δικά τους υπερισχύουν των υπολοίπων.

Πέραν όμως των γνωστών εμποδίων, δηλαδή των κενών που υπάρχουν στις προτάσεις, της ανεπάρκειας να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις, των ανθρώπινων αδυναμιών και όλων των υπόλοιπων αρνητικών στοιχείων που αναμένεται να υπάρχουν, καθώς κανένας δεν είναι τέλειος, τα τελευταία χρόνια οι υποψήφιοι έχουν να αντιμετωπίσουν και ένα πιο ασύμμετρο πρόβλημα∙ αυτό της δυσφήμισης, το οποίο δεν εξισορροπείται απαραίτητα με τη διαφήμιση.

Δυσφήμιση πάντοτε υπήρχε κατά τη διάρκεια των προεκλογικών εκστρατειών. Είτε μέσω χαρακτηρισμών, είτε μέσω fake news είτε με άλλους τρόπους. Απλώς αυτά στο παρελθόν εκδηλώνονταν σε άλλα πλαίσια από τα σημερινά και η επιρροή τους ήταν πολύ μικρότερη. Αν, για παράδειγμα, κάποιος αποφάσιζε να πει ψέματα για ένα πολιτικό πρόσωπο στον καφενέ του χωριού του, θα τον άκουγαν οι παρόντες χωριανοί μεταξύ ταβλιού και χαρτιού και μπορεί να μην έμπαιναν καν στη διαδικασία αναπαραγωγής. Σήμερα, όμως, ο καφενές βρίσκεται πίσω από μια οθόνη. Και έχει τη δυνατότητα να γίνει shared με το απλό πάτημα ενός κουμπιού. Βγαίνει, δηλαδή, ο σύγχρονος χωριανός, λέει τα όσα ανυπόστατα λέει και οι ισχυρισμοί του μπορεί να φτάσουν σε χιλιάδες άτομα με τεράστια ευκολία, με αποτέλεσμα οι πολιτικοί να καλούνται να δώσουν εξηγήσεις για ψεύδη και να αποδείξουν ότι δεν είναι ελέφαντες.

Με τον κόσμο συχνά να μην ασχολείται όσο θα έπρεπε με τα κοινά και να προτιμά να ενημερώνεται από αναρτήσεις αντί από έγκυρες ειδησεογραφικές πηγές, είναι πάρα πολύ εύκολο πλέον κάποιος να δυσφημίσει όποιον θέλει. Η αναρχία που επικρατεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπει σε αυτούς που θέλουν να βλάψουν τον αντίπαλο όχι με πολιτικά επιχειρήματα αλλά με ψεύδη να το κάνουν με ιδιαίτερη ευκολία και σχεδόν πάντοτε χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις. Αρκούν κάποιοι ψεύτικοι λογαριασμοί ή κάποιοι χρήσιμοι «στρατιώτες» για να γίνει η ζημιά, ακόμη κι αν εκ των υστέρων αποδειχθούν ανυπόστατα τα όσα λένε.

Αποτελεί, συνεπώς, ερώτημα κατά πόσον οι παραδοσιακοί μέθοδοι επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης της καλά σχεδιασμένης διαφήμισης, είναι αρκετές για να αντιμετωπίσουν αυτή την απειλή, που παίζει απέναντι στους πολιτικούς χωρίς κανόνες. Το σίγουρο είναι πως τα social media αλλάζουν τον τρόπο που μοιράζονται οι πληροφορίες κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, τόσο υπέρ όσο και εναντίον των υποψηφίων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τα social media βγάζουν Πρόεδρο-Οι δυναμικές επτά μήνες πριν τις εκλογές