Ένας άγνωστος ήρωας-Ο 17χρονος Γιώργος που έκανε στίχο τη λαχτάρα για λευτεριά

Η Κύπρος εν Ελληνική

ποττέ της εν θα σβήσει

γιατί ο πλάστης σσιέπει την

π’ ανατολήν ως δύσην  

Τα στιχάκια που απηχούν τον Βασίλη Μιχαηλίδη ξεχειλίζουν Ελληνισμό. Από αυτόν της «ατόφιας Ρωμιοσύνης» του Σεφέρη, της αυθόρμητης, της πηγαίας. Είναι γραμμένα από πέννα εφηβική, που έμελλε να γίνει πέννα ηρωική. Ανήκουν σε έναν από τους πιο νεαρούς ήρωες της ΕΟΚΑ, τον Γεώργιο Μιχαήλ, από την Κισσόνεργα της Πάφου, ο οποίος σκοτώθηκε από τον αποικιοκρατικό στρατό σε ηλικία 17 ετών, ενόσω ήταν ακόμη μαθητής. Έναν άνθρωπο που ξεχείλιζε αγάπη για την πατρίδα, για τη σημαία, για τον Ελληνισμό. 

Η Κύπρος, έγραφε, «στο πνεύμα είναι αδούλωτη, στην ύλη δουλωμένη, εις την ψυχήν ελεύθερη, στο σώμα σκλαβωμένη». Και ποτέ δεν δίστασε να συμβάλει στον Αγώνα για την λευτεριά της με όποιον τρόπο μπορούσε. Όπως αναφέρεται σε αφιέρωμα της «Ελευθεροτυπίας» τον Μάιο του 1991, «πολλές ήταν οι φορές που διέκοπτε τα μαθήματά του προς εκτέλεση κάποιας εντολής ανωτέρων, όπως την μεταφορά κάποιου μηνύματος από ένα μέλος της οργάνωσης σε άλλο, και άλλες μικρές αποστολές. 'Έτσι άρχισε. Κατόπιν ο φόρτος της εργασίας του άρχιζε να γίνεται πιο μεγάλος και δύσκολος. Η διανομή φυλλαδίων, η αναγραφή πατριωτικών συνθημάτων στους τοίχους και στους δρόμους, η αντικατάσταση της αγγλικής σημαίας από την Γαλανόλευκη σε κυβερνητικά κτήρια όπως ο Αστυνομικός Σταθμός, το Διοικητήριο, το Νοσοκομείο, και το Δημοτικό Σχολείο του χωριού». 

Από τις διαδηλώσεις και τις σημαίες πέρασε σταδιακά στο ένοπλο σκέλος του Αγώνα και αναμείχθηκε σε ενέδρες με την χρήση βομβών. Όπως περιγράφει ο φίλος του Ευαγόρας Παναρέτου Σπανός, όταν οι Εγγλέζοι είχαν επιβάλει στο χωριό τους τρεις μέρες κέρφιου, λίγες μέρες πριν τον θάνατο του ήρωα, ο Γιώργος πηδούσε από στέγη σε στέγη, μέχρι να φτάσει στην πλατεία του χωριού, όπου βρίσκονταν μαζεμένα τα φορτηγά των Άγγλων, για να τοποθετήσει βόμβα, την οποία σκέπασε με φύλλα κουνουπιδιών. Σε μια άλλη περίπτωση, αγωνιστής του έδωσε τη βόμβα και του υπέδειξε το σημείο που έπρεπε να τοποθετηθεί, κάτι που τελικά δεν συνέβη, γιατί δεν πέρασαν τα στρατιωτικά οχήματα. Η μητέρα του, Θεοδοσία Μιχαήλ, θεωρούσε ότι έλαβε επίσης μέρος σε ενέδρα λίγο καιρό πριν σκοτωθεί, μια μέρα που έβοσκε με την αδελφή του πρόβατα και την άφησε για περίπου μία ώρα μόνη. Η τελευταία του ενέδρα στήθηκε στις 12 Μαρτίου του 1956, το πρωί.

Η θυσία του

«Εις Κισσόνεργαν εφονεύθη υπό στρατιωτών ο μαθητής και μέλος της ομάδας του χωριού του Γεώργιος Μιχαήλ. Ούτος κατά την 10ην π.μ. έρριψε βόμβαν εναντίον πλήρους στρατιωτών λαντ-ρόβερ. Στρατιώται ακολουθούντος λαντ-ρόβερ ήνοιξαν πύρ κατα του απομακρυνομένου Αγωνιστού και τον εφόνευσαν», αναφέρεται στο «Χρονικόν Αγώνος ΕΟΚΑ». Ουσιαστικά ο Γεώργιος Μιχαήλ έριξε τη βόμβα στο πρώτο στρατιωτικό αυτοκίνητο, αλλά τον είδαν στρατιώτες που επέβαιναν σε άλλο και τον πυροβόλησαν.

Όπως εξηγεί ο Ευαγόρας Σπανός, ο ίδιος άκουσε την έκρηξη από το καφενείο του Σάρπα. Μετακινήθηκαν στο άλλο καφενείο, του Κίκη, όπου υπήρχε οπτική επαφή και είδαν κάποιον να τρέχει. «Εν τω μεταξύ, έφτασαν στρατιωτικά αυτοκίνητα και οι Εγγλέζοι στρατιώτες που επέβαιναν σ’ αυτά, αφού πετάχτηκαν κάτω, έλαβαν θέσεις μάχης και άρχισαν να βάλλουν. Από την έκρηξη της βόμβας δεν ξέρω πόσους σκοτωμένους και πληγωμένους είχε, αλλά για ένα πράγμα είμαι σίγουρος. Οι Εγγλέζοι περικύκλωσαν τον Γιώργο, ο οποίος είχε χτυπηθεί στο χέρι και είχε πέσει κάτω και τότε κάποιος Άγγλος στρατιώτης τον πυροβόλησε εν ψυχρώ στην κοιλιά». Ο Γεώργιος Μιχαήλ δεν ξεψύχησε ακαριαία και οι Άγγλοι τον έβαλαν σε ένα φορτηγό, με τα πόδια του να κρέμονται, όπως θυμάται. «Τον χτυπούσαν, αυτός σήκωσε το κεφάλι του και τότε τον αναγνωρίσαμε, ότι ήταν ο Γιώργος».

Η αυτόπτης μάρτυρας Ολυμπία Ιωάννου Σοφοκλέους, παρακολουθούσε τα γεγονότα από την άλλη πλευρά, καθώς βρισκόταν στο χωράφι όπου κατευθύνθηκε ο Γιώργος και έκαναν αγροτικές εργασίες μαζί με τη γιαγιά της. «Ξαφνικά θωρώ τον μακαρίτη τζαι εβούραν τζαι ερκόταν κατά πάνω μας. Μετά ακούσαμε κάμποσες σιεπεθκιές τζαι για μιαν στιγμή είδα τον τζαι έππεσε χαμαί το κοπελλούι, μες τα χόρτα. Άμαν επήα κοντά του, λαλώ του ‘ήντα που έπαθες ρε;’, λαλεί μου ‘επαίξαν με’. Επήα να τον σηκώσω τζαι είδα τους Εγγλέζους μπουλούκια, τζιαμέ στης Παναγιωτούς με όπλα αξαμωμένα», ανέφερε στην Ελευθεροτυπία.

Ο Γεώργιος Μιχαήλ συνελήφθη ζωντανός, παρά το τραύμα από τους πυροβολισμούς στην κοιλιά. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, αφού τον συνέλαβαν, τον μετέφεραν σε στρατόπεδο που υπήρχε στην περιοχή του Κόλπου των Κοραλλίων, όπου πέρασε από ανάκριση και υπέστη βασανιστήρια, πριν μεταφερθεί στο νοσοκομείο και ξεψυχήσει λίγες ώρες αργότερα.   

Στο νοσοκομείο πήγε ο πατέρας του. Εκείνη την ώρα οι Άγγλοι έκαναν το σπίτι τους άνω κάτω. Όπως θυμάται η αδελφή του, Ελένη Μιχαήλ Γεωργιάδου, μόλις βράδιασε ο πατέρας της επέστρεψε στο σπίτι και ζήτησε από την μητέρα της ένα σεντόνι και μία κουβέρτα. «Πέθανε και θα πάω να τον φέρω» τους είπε. Οι τελευταίες λέξεις του ήρωα ήταν «ελεύθερη Κύπρος, Ένωση». Σαν κι αυτές που έγραφε: «Και μια κραυγή της Λευτεριάς/Ένωσιν θα λαλήση/και εις των νέων ταις ψυχαίς το θάρρος θα καθήση».

Η κηδεία του ήταν γεμάτη στεφάνια και δάφνες και λουλούδια. Κι ελληνικές σημαίες, που τόσο αγαπούσε. Όμως οι αποικιοκράτες έδειξαν το μίσος του για τον Γιώργο, ακόμα και μετά τον θάνατό του. Μιλώντας στον REPORTER, από το Μόντρεαλ του Καναδά όπου κατοικεί, η αδελφή του Ελένη αναφέρθηκε στο περιστατικό καταστροφής του τάφου του από τους Άγγλους, ο οποίος είναι και ο λόγος που η φωτογραφία του που δημοσιεύουμε είναι καταστραμμένη.  

Όπως είπε, τον χειμώνα μετά τον θάνατο του αδελφού της, στο χωριό είχαν επιβάλει κέρφιου. Όταν τελείωσε η απαγόρευση, η οικογένεια έσπευσε στο κοιμητήριο, καθώς ήθελαν να φροντίσουν τον τάφο και να ποτίσουν το κυπαρίσσι που του είχαν φυτέψει. «Με το που πήγαμε είδαμε τον σταυρό σπασμένο σε τρία-τέσσερα κομμάτια και τη φωτογραφία χτυπημένη πάνω στον σταυρό. Πήραμε την φωτογραφία και ήρθαμε σπίτι. Η μητέρα μου έκλαιγε συνέχεια. Ούτε πάνω στον τάφο του δεν τον αφήνουν να ησυχάσει, έλεγε».

Οι Εγγλέζοι, σύμφωνα με την κ. Ελένη, είχαν κακία για τους Έλληνες, κυρίως τα νεαρά παιδιά. Κάποιοι από αυτούς ήξεραν Ελληνικά και μπορούσαν να διαβάσουν πως η οικογένεια έγραψε στον τάφο πως ο Γεώργιος Μιχαήλ σκοτώθηκε για την πατρίδα του. Γι’ αυτό και εκμεταλλεύτηκαν το κέρφιου και ανενόχλητοι τον κατέστρεψαν.

Η καταστραμμένη φωτογραφία από τον τάφο.

Οι στίχοι της Ελευθερίας

Ήταν ένας καλός μαθητής, ένας καλός φίλος, ένας καλός άνθρωπος, που έβαζε τ’ αδέλφια του να μαζεύουν τ’ αστέρια μέσα σε μια κούπα νερό στην αυλή του. Ενώ πήγαινε στο σχολείο, συνέβαλλε στο οικογενειακό εισόδημα, βοσκώντας τα πρόβατα, βοηθώντας στα χωράφια και δουλεύοντας σε ένα φαρμακείο.

Κάθε γραμμή από τα ποιήματα του Γεώργιου Μιχαήλ -στιχάκια γραμμένα στα 14, στα 15, στα 16- είναι γεμάτη Ελλάδα. Είναι η ρίμα της δικής του Ελευθερίας, της δικής μας Ελευθερίας.  «Ορκίζομαι τούν την στιγμήν/ με πίστην και ανδρείαν/ να πολεμήσ' ατρόμητα/ για την ελευθερίαν./ 'Ολο το γαίμαν που έχω γώ/ με πίστην θα το χύσω/ για την Ελλάδα την Γλυκιάν/μιά στάλα δέν θ' αφήσω».

Αν και ο λόγος του είναι απλός, τα αντικείμενα που πραγματεύεται είναι σύνθετα. Μέσα από τα γραπτά του, μέρος των οποίων εκτίθενται αυτή την περίοδο στο Μουσείο Αγώνος, καταπιάνεται με την πολιτική και με περίπλοκες έννοιες. Μεταξύ άλλων γράφει διαλόγους Αγγλίας-Κύπρου και στέλνει μηνύματα στον Ζορλού. Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί ένα ποίημα του για τους προδότες.

Πέραν, όμως, της πολιτικής ποίησης, ο μικρός Γιώργος κατέγραφε στα στιχάκια του τον μεγάλο κόσμο που υπήρχε γύρω του. Παρατηρούσε τη φύση κι έγραφε για τις εμπειρίες του. Ακόμη και χιουμοριστικά ποιήματα έγραφε, όπως ένα για την κυρά-Μαριώ και την κότα της. «Μα σκεφτείτε, ωφελεί/το κριθάρι το πολύ; Αν την όρνιθα παχύνεις/τι θαρρείς κυρά-Μαριώ;/Τα αυγά θα γίνουν δυο;/Μα χωρίς αυγό θα μείνεις».

Ο τόπος του τον τίμησε, δίνοντας το όνομά του στο Δημόσιο Νηπιαγωγείο Κισσόνεργας. Οι στίχοι του, η παρατηρητικότητά του, η ευαισθησία του συνοδεύουν τον Γεώργιο Μιχαήλ στην αθανασία. Εκεί που το δεκαεφτάχρονο πνεύμα του θα είναι πάντα ελεύθερο…     

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Οι «γλυκές» αποδράσεις-Το κουτί με τα σοκολατάκια που έκρυβε τα μυστικά της ΕΟΚΑ
• Εκεί που συρρικνώνεται ο χρόνος… Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης μέσα από τα γραπτά του
• Ο οβελίας του Διγενή και το αυτοσχέδιο εκκλησάκι στις γυναικείες φυλακές
• Από τη θητεία του Αυξεντίου στο Κιλκίς, στο Αυξέντιο Ξάνθης-Οδοιπορικό REPORTER