Η μοναδική παναπεργία με άρωμα ΑΤΑ-Οι μεγαλύτερες απεργίες που έγιναν στην Κύπρο

Tο αδιέξοδο που προέκυψε με την Αυτόματη Τιμαριθμική Απόδοση (ΑΤΑ) λόγω των διαφωνιών μεταξύ εργοδοτών και συνδικαλιστικών οργανώσεων, οδήγησε την περασμένη Πέμπτη σε τρίωρη παναπεργία, με τα μέτρα να μην αποκλείεται να κλιμακωθούν το επόμενο διάστημα, εάν και εφόσον δεν γεφυρωθούν οι διαφορές ανάμεσα στις δύο πλευρές.

Από την παναπεργία επηρεάστηκε ο δημόσιος και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας, ως επίσης και οι ημικρατικοί οργανισμοί, με την χώρα να παραλύει, σε όλους σχεδόν τους κλάδους, θυμίζοντας απεργίες που τα προηγούμενα χρόνια παρακολουθούσαμε μόνο από τους τηλεοπτικούς μας δέκτες σε άλλες χώρες. 

Αυτή, ήταν μάλιστα η πρώτη παναπεργία που καταγράφεται στην Κύπρο, μετά από εβδομήντα εννέα ολόκληρα χρόνια, αφού η προηγούμενη φορά που έλαβε τόσο μεγάλη έκταση μια απεργία, ήταν το μακρινό 1944, επί Αγγλοκρατίας και η οποία αφορούσε και πάλι τον τιμάριθμο, με τους εργαζόμενους να κερδίζουν τελικά πολλά δικαιώματα. Στο μεσοδιάστημα υπήρξαν μεγάλες απεργίες, οι οποίες αφορούσαν ζητήματα όπως το Κυπριακό, η παιδεία και οι οικοδομές.

Η μοναδική παναπεργία στην Κύπρο

Την 1η Μαρτίου 1944, οι Κύπριοι εργαζόμενοι ξεχύθηκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους, για τον τιμάριθμο. Στις 29 Φεβρουαρίου εκείνου του έτους, η ΠΣΕ (πρόγονος της ΠΕΟ) αποφάσισε παναπεργία, έπειτα από την αρνητική απάντηση που έλαβαν από τον αποικιακό γραμματέα, τις στρατιωτικές Αρχές, τον Διευθυντή Δημοσίων Έργων και τον Εργατικό Επίτροπο, σε αιτήματα που είχαν για αυξήσεις στα μεροκάματα. Οι αρμόδιοι απέρριψαν εξάλλου και τις εισηγήσεις των συνδικαλιστικών οργανώσεων για μέτρα που έπρεπε να λάβει η Αγγλική Κυβέρνηση, για πτώση του τιμάριθμου. 

Σύμφωνα με το «Εργατικό Βήμα» αποφασίστηκε η απεργία με άμεση ισχύ από την επόμενη ημέρα, στην οποία συμμετείχαν περίπου 1500 εργάτες. Παρόλα αυτά, η Κυβέρνηση δεν υπέκυψε στα αιτήματα των συνδικαλιστικών οργανώσεων, ωστόσο ούτε και οι εργάτες έκαναν βήμα πίσω. Για δεκατρείς ολόκληρες ημέρες, η απεργία συνεχιζόταν, μέχρι που στις 14 Μαρτίου μετατράπηκε σε παναπεργία. Κατά τη διάρκεια της απεργίας υπήρξαν τεράστιες κινητοποιήσεις χιλιάδων εργατών, ενώ έκλεισαν εστιατόρια και κέντρα αναψυχής, ενώ απέργησε και ο Τύπος.

Τελικά, στις 23 Μαρτίου κυρήχθηκε ανακωχή με ισχύ μέχρι τις 9 Ιουνίου, με την Κυβέρνηση να συστήνει επιτροπή για τα ημερομίσθια, με αποτέλεσμα την παραχώρηση οικογενειακών επιδομάτων, αδειών ανάπαυσης μετ' απολαβών, φιλοδώρημα αποχώρησης από τη δουλειά, Κοινωνικές Ασφαλίσεις.

Οι βασικές κατακτήσεις που κερδήθηκαν, ήταν επτά και αφορούσαν, αναπροσαρμογή των μισθών βάσει του τιμάριθμου, χορήγηση οικογενειακού επιδόματος, παραχώρηση αστικού επιδόματος, παραχώρηση 10 ημερών άδειας ανάπαυσης με πληρωμή, πληρωμή επιδόματος ασθενείας μέχρι ενός μηνός, προειδοποίηση μιας εβδομάδας σε περίπτωση απόλυσης κι βελτίωση των τεχνικών σχολών.

Μεγάλες απεργίες πριν τον ένοπλο αγώνα

Η παναπεργία του 1944, ήταν ένας προάγγελος για τις επόμενες δυναμικές κινητοποιήσεις των Κυπρίων επί Αγγλοκρατίας, όπως ήταν αυτή του 1948, όταν οι Βρετανοί αποπειράθηκαν να περιορίσουν την ανάπτυξη και τα δικαιώματα του συνδικαλιστικού κινήματος. 

Εντός του 1948, έγιναν συνολικά τρεις απεργίες, οι οποίες κράτησαν σχεδόν ολόκληρο το έτος. Πρόκειται για την απεργία των μεταλλωρύχων της Κυπριακής Μεταλλευτικής Εταιρείας, που ξεκίνησε τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου και έληξε περί τα μέσα Μαΐου. Οι Βρετανοί τάχθηκαν απέναντι στους απεργούς και προσπάθησαν με κάθε τρόπο να την σπάσουν, φυλακίζοντας πρόσωπα και στέλνοντας άλλους στα Δικαστήρια. Μάλιστα, δόθηκε εντολή για συλλήψεις και βασανιστήρια. Οι ενέργειες των αποικιοκρατών οδήγησαν σε τραυματισμούς των απεργών. 

Η επόμενη μεγάλη απεργία έγινε από τις 2 Αυγούστου μέχρι τις 31 του ιδίου μήνα από τους αμιαντορύχους, μέλη των οποίων προειδοποιήθηκαν ότι απολύονται. Η αντίδραση των απεργών έφερε αποτέλεσμα, αφού τα πρόσωπα κρατήθηκαν στις θέσεις τους. Υπήρξε επίσης η απεργία των οικοδόμων, που ξεκίνησε πέντε μέρες πριν τη λήξη της απεργίας των αμιαντορύχων και ολοκληρώθηκε στις 12 Δεκεμβρίου. Σε αυτή την απεργία συμμετείχαν συνολικά 1200 εργάτες και σκοπό είχε την διεκδίκηση οικονομικών αιτημάτων. Από τις πιο πάνω απεργίες καταδικάστηκαν σε φυλάκιση δεκάδες απεργοί.

Παράλληλα, απεργίες έγιναν και κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ, οι οποίες είχαν ως στόχο την εμψύχωση των αγωνιστών. Τρανό παράδειγμα ήταν η εκδήλωση έλαβε χώρα τον Μάρτιο του 1956.

Σε αυτή παρέλυαν τα πάντα στο νησί και μετά από αυτή προέκυψε η σύλληψη και η εξορία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στις Σεϋχέλλες.

Μετά την Ανεξαρτησία, έγιναν κατά καιρούς διάφορες απεργίες, κυρίως σε κρατικές και ημικρατικές υπηρεσίες, για διεκδίκηση μισθολογικών αιτημάτων. Παρόλα αυτά, οι συντεχνίες, αλλά και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, χρησιμοποιούσαν πάρα πολύ προσεκτικά και ύστερα από μεγάλο δισταγμό το μέτρο της απεργίας, καθότι δεν ήθελαν να δημιουργήσουν επιπρόσθετα προβλήματα στο κράτος, όταν την ίδια στιγμή υπήρχε το Κυπριακό πρόβλημα με τις τόσες δραματικές όσο και σοβαρές διακυμάνσεις του.

Η σκυτάλη στην εκπαίδευση

Τη δεκαετία του 1960 και του 1970, πριν την εισβολή των Τούρκων, οι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις που έγιναν είχαν φόντο την εκπαίδευση, με την πρώτη να σημειώνεται τον Ιούνιο του 1963, για την ψήφιση του νόμου περί διδασκάλων και καθηγητών. 

Η Κυβέρνηση προσπαθούσε να προβεί σε μεταρρυθμίσεις, σε θέματα που αφορούσαν τους δάσκαλους και τους καθηγητές, ωστόσο ήρθε σε ρήξη μαζί τους για το περιεχόμενο των εν λόγω μεταρρυθμίσεων. Η πρώτη απεργία λοιπόν, ήταν μονοήμερη και έγινε στις 26 Ιουνίου. Το χαρακτηριστικό στη συγκεκριμένη απεργία είναι πως η ΠΟΕΔ προέβη σε καταγγελία βουλευτή της κοινότητας Λύσης. Ο συγκεκριμένος βουλευτής επισκέφθηκε τα σχολεία του χωριού και κάλεσε τους μαθητές να μαζέψουν πέτρες και να τις ρίχνουν τους δασκάλους τους. Εκτός αυτού έγραψε συνθήματα εναντίον των δασκάλων στους πίνακές. Έτσι, κατάφερε να δημιουργήσει μεγάλη ένταση ανάμεσα στις δύο πλευρές.

Περί τα τέλη Αυγούστου, δύο δηλαδή μήνες μετά, συγκροτήθηκε κοινή επιτροπή από την ΠΟΕΔ και την ΟΕΛΜΕΚ, στην οποία συμμετείχαν οι ανώτατοι αξιωματούχοι της κάθε οργάνωσης και συνεδρίαζαν μαζί, παίρνοντας κοινές αποφάσεις. 

Ακολούθησε δεύτερη απεργία, η οποία κράτησε δώδεκα ημέρες και έληξε μετά από παρέμβαση του Μακαρίου. Από τις 3 Νοεμβρίου μέχρι τις 15 Νοεμβρίου υπήρξαν φωνές που διαφώνησαν, υπήρξαν φωνές που είπαν πως πρέπει να τα βρούνε, ως επίσης και διαμεσολαβητικές προσπάθειες και από άλλες οργανώσεις, όπως για παράδειγμα η ΣΕΚ. Τελικά με τη διαμεσολάβηση ενός γιατρού η απεργία λύθηκε, αφού πρώτα οι εκπαιδευτικοί κέρδισαν την πλήρη ταύτιση της εκπαίδευσης με την Ελλάδα.  

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Οι απεργίες που άφησαν εποχή στον χώρο της κυπριακής παιδείας

Ξανά στους δρόμους για τους μισθούς

Πέντε χρόνια αργότερα οι εκπαιδευτικοί βγήκαν και πάλι στους δρόμους, διεκδικώντας τη μισθολογική τους αναβάθμιση, ώστε τα δεδομένα να είναι παρόμοια με εκείνα που ίσχυαν στην Ελλάδα.

Όπως αναφέρετο σε παλαιότερο αφιέρωμα του REPORTER, οι εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα λάμβαναν τότε περίπου 114 λίρες ενώ, στην Κύπρο 60 λίρες. Και σε αυτή την περίπτωση συστάθηκε κοινή επιτροπή για να εξετάσει το θέμα και να πετύχει συγκλίσεις, ώστε να λυθεί η απεργία. Τελικά η Κυβέρνηση κατάφερε να προσεγγίσει με διαφορετικό τρόπο την κάθε συντεχνία, βραχυκυκλώνοντας την απεργία. Μάλιστα, αποφασίστηκε να αποκοπή μισθός τεσσάρων ημερών από τους απεργούς, γεγονός που έφερε την αντίδραση των εκπαιδευτικών.

Το 1971, οι εκπαιδευτικές οργανώσεις επανήλθαν στις διαμαρτυρίες, λόγω της μη καταβολής του 13ου μισθού. Οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων συνασπίστηκαν και ξεκίνησε διάλογος με την Κυβέρνηση, ώστε να επιλυθεί το πρόβλημα. Μέσα από το διάλογο δημιουργήθηκαν στιγμές έντασης, με τον Μακάριο να παρεμβαίνει και να ζητά αναστολή των απεργιών, με την προϋπόθεση ότι θα καταβληθεί ο 13ος μισθός, όπως και έγινε.

Τις επόμενες δεκαετίες πραγματοποιήθηκαν εκατοντάδες απεργίες από εργαζόμενους σε διάφορους τομείς, όμως δεν ήταν τόσο μεγάλης κλίμακας, όσο αυτές που έλαβαν χώρα μέχρι το 1971.  

Η τεράστια απεργία των οικοδόμων

Η μεγαλύτερη απεργία που καταγράφηκε στην Κύπρο στη σύγχρονη εποχή, ήταν αυτή των οικοδόμων, το 2013, εν μέσω της οικονομικής κρίσης και η οποία διήρκησε πάνω από είκοσι μέρες, αφού ξεκίνησε στις 24 Ιανουαρίου και ολοκληρώθηκε στις 13 Φεβρουαρίου. 

Χιλιάδες οικοδόμοι παρέλυσαν τον κλάδο, αφού διαμαρτυρήθηκαν για αποκοπές μισθών και απολύσεων από τους εργολήπτες, τους οποίους κατηγόρησαν ότι εκμεταλλεύονταν την οικονομική κρίση, με στόχο να φέρνουν στην Κύπρο φτηνά εργατικά χέρια από τρίτες χώρες. 

Τελικά το βράδυ της 12ης Φεβρουαρίου, υπογράφτηκε καταρχήν συμφωνία για τη συλλογική σύμβαση στην οικοδομική βιομηχανία, μεταξύ της Υπουργού Εργασίας Σωτηρούλας Χαραλάμπους, των εργολάβων και των απεργών.

Μετά την υπογραφή της συμφωνίας, η υπουργός Εργασίας είχε δηλώσει μεταξύ άλλων πως «ο δικός μας ο ρόλος ως Υπουργείο όλες αυτές τις ημέρες ήταν, αφού ακούσαμε τις ανησυχίες και τις προτεραιότητες των δύο πλευρών, να δώσουμε ένα κείμενο συμφωνίας το οποίο να αφορά και τα ζητήματα του μισθολογικού κόστους στην οικοδομική βιομηχανία αλλά, ταυτόχρονα, να απαντά στην ανάγκη να εφαρμόσουμε κάποιους μηχανισμούς μέσα από την βεβαίωση δήλωσης απασχόλησης που εισάγεται με βάση τη συμφωνία, έτσι που να βοηθήσουμε στην καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και του αθέμιτου ανταγωνισμού στην οικοδομική βιομηχανία».

Παράλληλα, εξέφρασε την πίστη ότι μέσα από την συμφωνία γίνεται ένα σημαντικό βήμα προς μια κοινή προσπάθεια, η οποία στοχεύει στο να στηρίξει εργαζόμενους και εργοδότες στην οικοδομική βιομηχανία με κοινό στόχο να έρθουν καλύτερες μέρες για αυτή τη βιομηχανία. «Έχει αποδειχθεί ότι μέσα από την αλληλοκατανόηση και τη συνεργασία, αξιοποιώντας το σύστημα εργασιακών σχέσεων, μπορεί και μέσα σε αυτές τις ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες να βρίσκουμε εκείνες τις λύσεις που να προχωρούν τις εργασιακές σχέσεις ένα βήμα πιο μπροστά», σημείωσε, και διαβεβαίωσε ότι το Υπουργείο θα εξακολουθήσει να βρίσκεται δίπλα στις δύο πλευρές. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Έληξε η απεργία, επαναρχίζουν οι εργασίες στις οικοδομές

To καυτό καλοκαίρι της Παιδείας

Με ηφαίστειο που εξερράγη έμοιαζε ο χώρος της Παιδείας το καλοκαίρι του 2018, με τους εκπαιδευτικούς να στέκονται απέναντι στις αποφάσεις της Κυβέρνησης για μείωση των δαπανών, έπειτα από σύσταση που έγινε στο Υπουργείο Παιδείας, από τον Γενικό Ελεγκτή.

Η μεγαλύτερη κρίση στον τομέα της παιδείας, τα τελευταία χρόνια, έλαβε χώρα το καλοκαίρι του 2018. Μια περίοδος, που θα μείνει γραμμένη στην ιστορία της εκπαίδευσης στην Κύπρο, ως το «καυτό καλοκαίρι του 2018». Όλα άρχισαν στις 11 Ιουνίου, όταν ο Γενικός Ελεγκτής είχε στείλει επιστολή στο Υπουργείο Παιδείας και το παρουσίαζε ως σπάταλο, συστήνοντας όπως προχωρήσει σε εξορθολογισμό των δαπανών.

Η απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, στις 2 Ιουλίου, να εισακούσει τις συστάσεις και τις εισηγήσεις του Γενικού Ελεγκτή είχε ως αποτέλεσμα την οργίλη αντίδραση των τριών εκπαιδευτικών οργανώσεων. Δύο μέρες αργότερα, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε τις αποφάσεις του Υπουργείου Παιδείας για τον εξορθολογισμό. Συγκεκριμένα αποφασίστηκε η κατάργηση στη μείωση διδακτικού χρόνου των εκπαιδευτικών, ανάλογα με τα χρόνια υπηρεσίας τους, μείωση του χρόνου των υπεύθυνων τμημάτων στη μία ώρα και τέλος στην παραχώρηση συνδικαλιστικού χρόνου, στέλνοντας πίσω στην έδρα όλους ανεξαιρέτως τους εκπαιδευτικούς… Και από εκείνη την ημέρα, μέχρι τα μέσα της σχολικής χρονιάς, είχε ξεκινήσει μία κρίση άνευ προηγουμένου. 

Χιλιάδες εκπαιδευτικοί βγήκαν στους δρόμους. Κρατώντας πανό και φωνάζοντας συνθήματα διαμαρτυρήθηκαν για τις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου. «Κάτω τα χέρια από την Παιδεία», ήταν το κύριο σύνθημα της διαμαρτυρίας.

Αμέσως μετά, ξεκίνησε νέος διάλογος, χωρίς ωστόσο αποτέλεσμα. Κρίθηκε, μάλιστα, αναγκαία η Προεδρική παρέμβαση, με το Νίκο Αναστασιάδη να συγκαλεί Υπουργό Παιδείας, ΠΟΕΔ, ΟΕΛΜΕΚ και ΟΛΤΕΚ στο Προεδρικό Μέγαρο. Από εκείνη την ημέρα ξεκίνησε ακόμη πιο εντατικός διάλογος, ενώ επιστρατεύτηκε και ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ, Μαρίνος Σιζόπουλος. Ωστόσο ,δεν βγήκε και πάλι, άσπρος καπνός. 

Στις 28 Αυγούστου οι εκπαιδευτικοί βγήκαν εκ νέου στους δρόμους πραγματοποιώντας μία από τις μεγαλύτερες διαμαρτυρίες των τελευταίων χρόνων. 10,000 άτομα πλημμύρισαν τη Λευκωσία και έφτασαν μέχρι το Προεδρικό Μέγαρο.

Το πρώτο κουδούνι κτύπησε και το κλίμα δεν είχε αλλάξει. Οι εκπαιδευτικοί αποφάσισαν να κλείσουν τα σχολεία για δύο ημέρες. Τελικά, Κυβέρνηση και οργανώσεις βρήκαν τη χρυσή τομή και κατέληξαν σε συμφωνία, με τους εκπαιδευτικούς να κάνουν λόγο για τη μεγαλύτερη νίκη, στον τομέα της παιδείας.